Hüceyrədəki Şüur (31-40)

31. Bu Yazını, Aşağıda Qeyd Olunanların Hal-Hazırda Orqanizminizdə Reallaşdığını Unutmadan Oxuyun

Hemoqlobin molekulu hüceyrələrə oksigen daşımaq vəzifəsini boynuna götürmüş xüsusi bir molekuldur. Hemoqlobin ağciyərdəki oksigeni alarkən, karbon qazını buraxar və oradan əzələlərə keçər. Bu əsnada əzələlər də qidaları həzm edib karbon qazı meydana gətirərlər. Hemoqlobin molekulu əzələlərə çatdıqda əvvəlki funksiyasının tam əksini yerinə yetirərək oksigeni buraxıb karbon qazını alar.

Elm adamları bir-birindən fərqli bu iki funksiyanı yerinə yetirən hemoqlobini "fövqəladə molekul" kimi xarakterizə edirlər. Təkamülçü Gordon Rattray Taylor, “The great evolution mystery” (“Böyük təkamül sirri”) adlı kitabında, hemoqlobin molekulu haqqında bunları yazmışdır:

…Bu maddə həqiqətən fövqəladə bir molekuldur ki, bir anda oksigenlə birləşmə meyl edərkən, bir neçə saniyə sonra buna meyil etməz. Bir anda seçimi karbon qazına bağlı olaraq dəyişər. Bu da onu daha diqqətəlayiq edər. (Gordon Rattray Taylor, The Great Evolution Mystery, Harper&Row Publishers, New York, səh.108)

Deyilənlərdən də aydın olduğu kimi, hemoqlobin molekulu sanki şüur sahibi varlıq kimi lazımi yerdə və lazımi vaxtda hərəkət edərək lazımi seçimi edə bilir və heç vaxt oksigenlə karbon qazını bir-birinə qarışdırmır.

Hemoglobin takes up oxygen from the lungs and leaves behind carbon dioxide.
1.Tissue cells 2. Depositing CO2	3. Taking up O2 4. Blood plasma	5. Red blood cell 6. Capillary

Mikroskoplarla görülə biləcək qədər kiçik bir molekulun düşünmə, qərar vermə və seçim etmə kimi xüsusiyyətlər tələb edən hərəkətlər etməsi, əlbəttə ki, düşündürücüdür.

Bu molekulun göstərdiyi fövqəladə şüur sayəsində, insan həyatını rahatlıqla davam etdirə bilir. İnsan orqanizmində saatda orta hesabla 900 milyon qırmızı qan hüceyrəsi yaradılır. Təkcə bir qırmızı qan hüceyrəsində isə, təxminən 300 milyon hemoqlobin molekulu var. İnsan orqanizmində olan hemoqlobin molekullarının sayı və bütün bu molekulların istisnasız eyni qabiliyyətlərə sahib olduqları düşünüldükdə mövzunun əhəmiyyəti daha dəqiq aydın olur.

Belə bir seçiciliyin təsadüfən ortaya çıxa bilməyəcəyi, təsadüflərin insan orqanizmindəki milyardlarla hemoqlobinə bu xüsusiyyətləri qazandıra bilməyəcəyi ağıl sahibi hər insan üçün çox açıq həqiqətdir. Hemoqlobin molekulunu yaradan və canlıların orqanizmlərinə bütün xüsusiyyətləriylə birlikdə yerləşdirən Allahdır.

A. Just one red blood cell B. Contains 300 million hemoglobin molecules, one of which is shown below.	1.Red blood cell 2.Hemoglobin molecule

32. İnsan Orqanizminə Xidmət Edən Lizozim Fermentləri

Orqanizmimizdə gün ərzində xəbərsiz olduğumuz bir çox əməliyyat baş verər. Bunları vəzifələrini tam şəkildə yerinə yetirən 100 trilyon hüceyrəmiz yerinə yetirər. Bu hüceyrələr içərisində, vəzifələrini çox yaxşı bilən bir çox struktur var. Bəziləri enerji, bəziləri zülal meydana gətirər, bəziləri daşıma əməliyyatı aparar, bəziləri də anbar kimi istifadə edilər.

Hüceyrənin içindəki bu şüurlu strukturlardan biri də lizozimdir. Lizozimi hüceyrənin üyütmə maşını kimi xarakterizə edə bilərik. Bu orqanoiddən ifraz olunan fermentlər sayəsində orqanizmdə bir çox "yox etmə" əməliyyatı baş verər. Lizozim fermentləri artıq işə yaramayan hüceyrələri yox edib, parçalamaları və ya bir strukturun ətrafını əhatə edən membranı dəlmələriylə yanaşı, orqanizmdə daimi olaraq böyüməyə davam edən bəzi hüceyrələri də parçalayarlar. Lizozim fermentlərinin apardığı bu yox etmə əməliyyatı, orqanizm baxımından olduqca əhəmiyyətlidir.

Məsələn, hamilə qadınlarda körpənin inkişafıyla birlikdə bətn normadan artıq böyüməyə başlayar. Bu sağlam körpənin doğula bilməsi üçün lazımi bir mərhələdir. Ancaq körpə doğulduqdan sonra artıq bu qədər geniş bir bətnə ehtiyac qalmır. Belə olan halda, həddindən artıq genişləmiş bu orqan təkrar əvvəlki halına qaytarılmalıdır. Məhz bu əməliyyatı həyata keçirən lizozim fermentləridir. Doğum əməliyyatı sona çatdıqda, müəyyən hüceyrələrin lizozimləri sanki bundan xəbər tutar və nə etməli olduqlarını çox yaxşı bilərək dərhal lazımi fermentləri ifraz etməyə başlayarlar. Bu fermentlər də orqanizmin sağlamlığı üçün hamiləlikdən sonrakı 10 gün müddətində sürətli yox etmə əməliyyatı nəticəsində bətni 1/40 nisbətində kiçildərlər. Beləliklə də, bətn artıq əvvəlki ölçülərinə qayıtmağa başlayar.

Lizozimlər həmçinin spermanın baş hissəsində də olarlar. Sperma, yumurta hüceyrəsinə çatdıqda onu əhatə edən qılafı dəlmək üçün daşıdığı lizozim fermentlərindən istifadə edər. Parçalayıcı təsirə malik bu fermentlər, yumurta hüceyrəsini qoruyan qılafı dələrək spermanın yumurta hüceyrəsini mayalandırmasını təmin edərlər.

Bu nümunələrdən də açıq şəkildə görüldüyü kimi, orqanizmimizdəki hər bir mexanizm bir-birini tamamlayacaq şəkildə işləyər. Hamiləlik əsnasında bətnin böyüməsini təmin edən sistemlə yanaşı, onu əvvəlki halına qaytaracaq sistem də mövcud olar. Eləcə də, möhkəm qılafla qorunan yumurta hüceyrəsini dələ biləcək ferment də spermanın içinə xüsusi olaraq yerləşdirilmişdir.

Məhz darvinistlər bu bir-biriylə əlaqəli mükəmməl sistemin bəzi təsadüflər nəticəsində meydana gəldiyini və mükəmməl şəkildə işləməyə davam etdiyini iddia edəcək qədər ağıldan və məntiqdən uzaqlaşıblar. Öz aralarında mükəmməl işləyişə sahib olan bu mexanizmlərin orqanizmin bütün hissələrindəki sistemlərlə də uyğun şəkildə işləməsi, Allahın yaratmasındakı mükəmməlliyi gözlər önünə gətirir.

1. The sperm enters the egg by breaking through its outer membrane. 2. Upon reaching the egg, the sperm uses lysosome enzymes to break through the egg's membrane. 3. The lysosome enzyme, which plays a role in destroying cells 4. Lysosome enzymes, as seen under an electron microscop

33. Nəfəs Almağın Nə Qədər Böyük Möcüzə Olduğunu Heç Düşündünüzmü?

Doğulduğunuz andan etibarən rahatlıqla nəfəs alır və aldığınız bu nəfəs vasitəsilə yaşaya bilirsiniz. Bir neçə dəqiqə nəfəsinizin kəsilməsi bütün orqanizm funksiyalarınızın dayanmasına və həyatınızı itirməyinizə səbəb ola bilər. Bəs yaşamağınızın ağciyərlərinizdəki "surfaktan" adlı maddədən asılı olduğunu bilirdinizmi?

Ağciyərlərinizi meydana gətirən 300 milyondan artıq kisəciyin (ağ qan hüceyrəsi) ətrafı bu maddəylə əhatələnmişdir. Hər dəfə nəfəs aldığınızda içi havayla dolan bu kisəciklərin açılıb-bağlanması heç də o qədər asan deyil. Surfaktan bu kisəciklərin açılıb-bağlanmasına kömək edən bir maddədir…

Bu maddənin çox əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biri, insanın dünyaya gəlməsinə tam bir ay qalmış ifraz olunmağa başlamasıdır. Məhz hadisənin möcüzəvi tərəfi də burada başlayar. Necə olub da, ana bətnində olarkən, ağciyərindən istifadə etməyən körpə, dünyaya gəldikdən sonra nəfəs almağa başlayanda belə bir çətinliklə qarşılaşacağını düşünərək, bu maddəni ifraz etməyə ehtiyac duyub? Surfaktanın ağciyərindəki kisəciklərinə kömək edə biləcəyini haradan bilir? Bu maddənin kisəciklərin hərəkətinə kömək edəcəyini hansı kimya məlumatı əsasında təxmin edə bilir?

Bu maddənin yoxluğu, bəzi erkən doğan körpələrdə olduğu kimi, körpənin həyatını çox qısa vaxtda itirməsinə səbəb olacaq. Amma çox nadir hallar istisna olmaqla, belə olmaz, ilk insandan bu günə qədər milyonlarla ildir ki, inkişafını tamamlamış şəkildə doğulan hər körpə bu maddəylə əhatələnmiş ağciyərlərlə dünyaya gəlmiş və rahatlıqla nəfəs almağa başlamışdır.

Şübhəsiz ki, bu möcüzəvi hadisə nə körpənin, nə də ananın iradəsiylə baş verir. Bu mükəmməl sistemi yaradan və tam lazımi vaxt işə düşməsini təmin edən Allahdır.

1. Lungs 2. Alveoli coated with surfactant	3. Cross section of an alveolus 4. Membrane of capillary	5. Surfactant layer 6. CO 2	7. O 2 8. Red blood cell
A substance called a surfactant facilitates the proper expansion of the alveoli, allowing them to fill with air every time we take a breath.
Ey insan! Səni öz Səxavətli Rəbbinə qarşı qoyan nədir? O ki, səni yaradıb kamilləşdirdi və sənə gözəl bir surət verdi. Səni istədiyi şəklə saldı. (İnfitar surəsi, 6-8)

34. Hüceyrələrarası Rabitə Şəbəkəsi

Orqanizmimizdəki 100 trilyon hüceyrə bir-biriylə tam uyğunluq içində işləyər. Bu uyğunluğun təmin edilməsi üçün bir-birlərinin funksiyalarına yaxşı bələd olmalıdırlar. Bu məqsədlə də, "hormon" adlandırılan mesaj çatdıran molekullar ifraz edərlər. Məsələn, tiroid hormonu bütün hüceyrələrin maddələr mübadiləsi sürətinə nəzarət edər. İnsulin hormonu orqanizmdəki bütün hüceyrələrə şəkərin daxil olmasını təmin edər. Aldesteron hormonu böyrəyə təsir göstərərək qandakı su və duz nisbətini tarazlayar. Qırmızı qan hüceyrələrinin hazırlanması üçünsə, eritropoetin hormonu xəbərdarlıq etməlidir.

Daha yüzlərlə hormon hüceyrələr arasında fasiləsiz əlaqə saxlanılmasını təmin edər. Həmçinin bu əməliyyatlar dünyadakı milyardlarla insanın hər birinin orqanizmində eyni mükəmməlliklə həyata keçirilər. Hormonlar olmadan insan orqanizmində nizam ola bilməz, qarşıqlıq yaşanar..

Bəs bir hüceyrə, öz ölçülərimizlə müqayisə etdiyimiz vaxt, özündən minlərlə kilometr uzaqda yerləşən digər bir hüceyrənin hansı işi görməli olduğunu və hansı hormonun bunu təmin edəcəyini haradan bilir? Həmçinin, bu hormonu ifraz etmək üçün lazımi formulun və vəsaitin nə olduğunu haradan bilir və bunları əldə edir?

Təkcə bu həqiqət də orqanizmdə hər şeyin müəyyən plan çərçivəsində böyük elmlə yaradıldığını göstərir. Yer üzündə yaşayan milyardlarla insanın hər birinin orqanizmindəki 100 trilyon hüceyrə arasındakı nizam, Allahın yaratmasının və tək İlah olduğunun dəlili və hikmətidir.

A. Hypothalamus B. Pituitary gland 1. Growth, 1a. bones, 1b. growth hormone 2. Thyroid stimulation, 2a. thyroid gland, 2b. thyroid-stimulating hormone (TSH) 3. Ovary and estrogen production, 3a. ovary, 3b. follicle-stimulating hormone (FSH) 4. Sperm production, 4a. testicle, 4b. follicle-stimulating hormone (FSH) 5. Release of ovum, and secretion of estrogen and progesterone, 5a. ovary, 5b. luteinizing hormone (LH) 6. Production of testosterone, 6a. testicle, 6b. luteinizing hormone (LH) 7. Control of adrenal cortex, 7a. adrenal gland, 7b. ACTH stimulating the adrenal cortex 8. Water retained by the kidneys, 8a. kidney, 8b. antidiuretic hormone (ADH) 9. Milk secreted from mammary glands, 9a. mammary gland, 9b. oxytocin 10. Contraction of the womb, 10a. uterus, 10b. oxytocin

Hormones are molecules responsible for sending messages back and forth between cells. Thanks to these molecules, all of the body's processes can run flawlessly. Hormones control events we are not even aware of, from our blood pressure to our growth.

Allah Özündən başqa məbudun olmadığına şahidlik etdi, mələklər və elm sahibləri də buna ədalətlə şahidlik etdilər. Əziz və Hakim olan Ondan başqa məbud yoxdur. (Ali İmran surəsi, 18)

35. Doğum Sancılarının və Ana Südünün Mənbəyi, Beyində Ifraz Olunan Bir Hormondur

Hamiləlik müddəti tamamlandıqda qəfildən başlayan doğum sancıları yeni bir həyatın başlanğıcını müjdələyər. Oksitosin adlı bir hormonsa, doğum sancılarını başladan və bu hadisənin ilk xəbərçisi olan maddədir.

Beyindən ifraz olunan bu hormon başlıca olaraq iki yerdə öz təsirini göstərər. Birincisi ana bətninin meydana gətirən əzələlər, ikincisi isə sinədə yaranan ana südünün ifraz olunmasını təmin edən əzələ quruluşundakı hüceyrələrdir.

Doğum əsnasında ana bətninin effektiv şəkildə yığılması doğumun baş verə bilməsi üçün, olduqca əhəmiyyətlidir. Məhz bu hormon, bətni meydana gətirən əzələlərin çox güclü şəkildə yığılmasını təmin edər. Lakin bunu 9 ay 10 günlük müddət tamamlandıqda edər. Nə tez, nə də gec... Çünki hər iki vəziyyət də körpənin həyatını təhlükəyə ata bilər. Vaxtı gəldikdə beynə bətnin girişindəki reseptorlardan siqnallar göndərilər. Bu siqnalları qəbul edən beyin isə, çox uzaqlıqda yerləşən ana bətnindəki reseptorlara tam uyğun olan oksitosini ifraz edər və tam hədəfə çatacaq şəkildə göndərər.

Bütün bunlarla yanaşı, oksitosin hormonunun ayrı bir vəzifəsi daha var. Dünyaya gəlmiş körpənin qidalanması üçün ana südünün ifraz olunmasını da təmin edər və körpə bu südlə qidalanar.

İndi düşünək.

Beynimizin kiçik bir hissəsindəki hüceyrə, görəsən ana bətni üçün doğumu asanlaşdıracaq hormonu ifraz etməyə necə qərar vermişdir?

Bu hormon bütün orqanizm daxilində yolunu necə tapa bilir və hər hansı bir orqana deyil, əksinə təkcə ehtiyac duyulan yerə necə gedə bilir?

Körpənin yaşaya bilməsi üçün 9 ay 10 gün ana bətnində yetkinləşməli olduğunu bilən və digər bir sözlə, bu mexanizmi tam vaxtında hərəkətə keçirən ağıl kimə məxsusdur?

Körpənin qidalanması üçün südə ehtiyacı olduğunu düşünən və bu südü ana orqanizminə ifraz etdirən sistemi yaradan oksitosin hormonunun özüdürmü?

Oksitosin hormonu, orqanizmimizdə olan minlərlə hormondan yalnızca biridir. Bunun kimi, hər bir hormon, çox böyük işlər görər, mühüm qərarlar verər, bu qərarları tətbiq edər, hüceyrələrlə əlaqə saxlayar, orqanizmin ehtiyacı olan ifrazatı meydana gətirər, bunun üçün uyğun ölçünün müəyyənləşdirər, ifraz olunma vaxtını və ifraz olunma müddətini tənzimləyər və daha bir çox mürəkkəb əməliyyatı mükəmməl şəkildə yerinə yetirər.

Heyrətamiz dərəcədə mükəmməl və planlı olan bu nizamın təsadüfən və ya öz-özünə işləmədiyi çox açıqdır. Şüur ehtiva edən bütün bu fəaliyyətləri və hormonları ən incə nöqtəsinə qədər yaradan və onlara nəzarət edən sonsuz ağıl sahibi olan Allahdır.

1. ADH and oxytocin hormones are released by the pituitary gland. 2. At the appropriate time, ADH and oxytocin are transported down axons of the pituitary for secretion into blood. 3. Pituitary gland 4. Artery 5. ADH 6. ADH affects the tubules in the kidneys. Oxytocin, on the other hand, affects the uterus and mammary glands. 7. The smooth muscles of the uterus 8. Oxytocin 9. Mammary glands in the breasts 10. Oxytocin initiates the secretion osf breast milk and contractions during labor.

36. Əgər Heç Susamasaydınız?

Orqanizmimizdəki su miqdarında gün ərzində baş verən ən kiçik dəyişmələri belə qəbul edən sistemlər var. Bunların başında, beynimizin bir yaşıl noxud böyüklüyündə olan hipotalamus adlı nahiyəsi gəlir. Hipotalamusun diqqət yetirdiyi məsələlərdən biri, qandakı su səviyyəsidir. Qandakı su səviyyəsi azaldıqda, qan təzyiqi az da olsa aşağı enər. Bununla da, ürəkdən qanın çıxdığı ilk nöqtə olan aortada yerləşən və qan təzyiqindəki dəyişiklikləri qəbul etmək vəzifəsini yerinə yetirən təzyiq ölçənlər (barorseptorlar) fəaliyyətə keçər. Qan təzyiqindəki dəyişikliklə xəbərdar edilən bu həssas reseptorlar vəziyyəti dərhal beynimizdəki hipotalamus nahiyəsinə bildirərlər. Hipotalamus isə, buna qarşı tədbir olaraq tam altında yerləşən 1 sm böyüklüyündəki hipofiz adlı vəzdə, "ADH" ("vazopressin") adlı hormonun əmələ gətirilərək ifraz olunması əmrini verər.

vasopressin hormone (ADH)

Bu hormon qan dövranı yolu ilə uzun bir səfərə çıxar və böyrəklərə çatar. Böyrəklərdə eynilə qıfıl-açar arasındakı uyğunluq kimi, tam bu hormona uyğun xüsusi reseptorlar var. Hormonlar bu reseptorlara çatdıqları anda böyrəklərə suya qənaət rejiminə keçilməsi mesajını çatdırar. Bu mesajı başa düşən böyrək hüceyrələri dərhal orqanizmdən su ifrazatını çox aşağı səviyyəyə endirərlər.

Digər tərəfədən, yenə eyni "vazopressin" hormonu beynimizdə susama hissinin yaranmasına da səbəb olar. Biz isə, içimizdəki bu mükəmməl sistemin işləyişindən xəbərimiz olmadan, yalnız bir stəkan su içərək orqanizmimizin su tarazlığını bərpa etmiş olarıq.

Əgər hipofiz hormonu və bu hormonun gətirdiyi "su istifadəsini azaldın" əmrini anlayıb tətbiq edən böyrək hüceyrələri olmasaydı, susuzluqdan ölməmək üçün gündə 15-20 litr su içmək məcburiyyətində qalardıq. Bu suyu daimi şəkildə orqanizmimizdən xaric etməyimiz lazım olacağından, yatmağımız və ya bir yerdə uzun müddət oturmağımız qeyri-mümkün olardı.

Görüldüyü kimi orqanizmimizdəki su səviyyəsini tarazlıqda saxlayan bu sistemin bütün hissələri beyinlə ortaq fəaliyyət göstərir. Aortadakı hüceyrələr bir mesaj göndərərək su çatışmazlığını dərhal beynə bildirir, beyin bu mesajın nə mənanı verdiyini dərhal anlayıb bir xəbərçi yola salır və bu xəbərçi orqanizmdəki bir çox orqan arasından əlaqədar orqana, yəni böyrəklərə gedərək onlara nələr etməli olduqlarını bildirir.

Bu əməliyyatlar gün ərzində dəfələrlə, bizim xəbərimiz belə olmadan baş verir. Hətta yalnız bizim orqanizmimizdə deyil, ətrafımızdakı bütün insanların, daha əvvəl yaşamış və bundan sonra da yaşayacaq insanların orqanizmlərində bu sistem olmuş və olacaqdır. Hamısı eyni həssas reseptorlara sahibdirlər. Hamısının orqanizm hüceyrələri qan təzyiqi dəyişdikdə necə hərəkət etməli olduqlarını bilirlər. Bütün insanların, özlərinə bu vəzifə verilmiş hüceyrələri qandakı təzyiq dəyişikliklərini ölçəcək quruluşa da sahibdirlər.

Bu qədər mürəkkəb və mükəmməl bir sistem necə meydana gəlmiş və hamısı necə olub da, eyni xüsusiyyətlərə sahib olmuşdur?

Belə bir mexanizmin kortəbii təsadüflərlə yarana bilməyəcəyi ağıl sahibi hər insan üçün açıq bir həqiqətdir. Sistemin hissələrinin də öz-özlərinə bu xüsusiyyətləri qazanmaları qeyri-mümkündür. Bir insanın oxuyub anlaması üçün də, diqqət göstərməli və düşünməli olduğu bu əməliyyatları hüceyrələrin öz-özlərinə kəşf edə bilməyəcəkləri də çox aydındır. Üstəlik, vazopressin orqanizmimizdəki yüzlərlə hormondan təkcə biridir. Digər hormonların hər biri orqanizmdəki orqanlarla bənzər əlaqələr içindədir və heç bir hormon mesajını səhv bir orqana aparmaz və hər orqan özünə gələn hormonun daşıdığı mesajı doğru və tam şəkildə anlayar. Belə bir sistemin üstün bir ağıl tərəfindən yaradıldığı ortadadır. Bu ağlın sahibi hər şeyi yaratmış olan Allahdır.

Hər insan öz orqanizmindəki bu yaradılış möcüzələri üzərində düşünmək və özünü mükəmməl şəkildə yaratmış olan Allaha şükür etməklə məsuldur.

1. Kidney 2. Adrenal gland 3. Adrenal glands produce hormones that activate the region of thirst in the brain 4. Heart 5. Information obtained from the baroreceptors in the heart is taken to the hypothalamus. 6. Once enough water has been taken in, the message is sent from the tongue and stomach that reserves are now full. 7. Stomach 8. Receptor cells in the hypothalamus 9.The hypothalamus commandsthe salivary glands to stop production, and as a result, the mouth goes dry

37. Cinsiyyət Seçimi Apara Bilən Molekullar: Hormonlar

İnsan orqanizmindəki hüceyrələr və hormonlar arasında böyük uyğunluq var. Orqanizm hormonları tanıyar. Hormonların daşıdıqları mesajlarda nələrin yazıldığını dərhal başa düşər. Hormonlar da orqanizmdə nə vaxt hara gedəcəklərini və necə təsir göstərəcəklərini çox yaxşı bilirlər. Bəzi hormonların həm qadınlarda, həm də kişilərdə ifraz olunmasına baxmayaraq, onlar hər iki cinsdə bir-birindən tamamilə fərqli təsirlər göstərir. Məsələn, FSH adlı (follikulstimiləedici hormon) hormon qadınlarda yumurta hüceyrəsinin yaranmasını təmin edən hormondur. Kişilərdə isə, eyni hormon sperma meydana gəlməsini təmin edir.

LH (luteinleştirici hormon) isə, qadınlarda yumurta hüceyrəsinin sərbəst qalmasını və progesteron adlı başqa bir hormonun ifraz olunmasını təmin edən hormondur. Progesteron bətnin körpə üçün hazırlanmasında istifadə edilər. Eyni hormon kişilərdə tamamilə fərqli bir vəzifə boynuna götürür və testesteron hormonunun ifraz olunması üçün hüceyrələri xəbərdar edir. Testesteron isə, kişiyə məxsus xüsusiyyətlərin yaranmasını və sperma meydana gəlməsini təmin edər.

Bənzər təsirə malik hormonların fərqli orqanizmlərdə, ancaq eyni formul əsasında yaradılmaları və bir-birindən tamamilə fərqli təsirlər yaratmaları, əlbəttə ki, düşündürücüdür.

Bir hormon kişi orqanizmində ifraz olunduqda, bu hüceyrələrin kişiyə məxsus olduğunu anlayır və buna görə dəyişikliklər aparmaqdadır. Məsələn, bu hormon kişi orqanizmində əzələlərin çoxalmasına səbəb olur, səsin daha qalın olmasını, saqqalın çıxmasını təmin edir.

Eləcə də, eyni hormon qadın orqanizmində də eyni yolla ifraz olunur, lakin qadında kişilərdə yaratdığından tam əks təsirlər yaradır. Qadınlara qadın səsi, kişilərə kişi səsi verən, orqanizmin inkişafını ona görə nizamlayan bir hormon, bunu ayırd edə bilirsə, deməli, o, qadın və kişi orqanizminin anatomiyasından, kimyasından xəbərdardır. Bu da hormonun ağla malik olması, hətta bu mövzuda təhsil almış olması deməkdir.

Bu hormonlar necə olur da, kimya məlumatına sahibdirlər? Və ya bu hormonları əmələ gətirən hüceyrələr necə olub da, təkcə insan orqanizmindəki kimya məlumatını öyrənməklə kifayətlənməyib sahib olduqları məlumatlar əsasında bir kimyagər kimi, həm özləri müəyyən şeylər istehsal edir, həm də başqa hüceyrələri istehsal etməyə təşviq edirlər? Hüceyrələr bütün bunları edəcək ağla necə sahib olublar?

Bu ağlın hüceyrələrə və ya bu hüceyrələri meydana gətirən atomlara məxsus olmadığı çox aydındır. Kişi və qadına məxsus şəkildə aparılmış bu tənzimləmələr, bizə üstün bir yaradılışın və bir planın varlığını göstərir. Allah üstün qüdrət sahibi Yaradıcımızdır.

A. Hormonal Regulation in Women B. Hormonal Regulation in Males 1. Hypothalamus 2. Pituitary gland 3. Feedback	4. LH stimulates ovulatio and the secretion of progesterone. 5. FSH promotes the formation of the egg. 6. FSH secreted by the pituitary gland promotes the secretion of testosterone 7. LH secreted by the pituitary gland promotes the secretion of testosterone. 8. Sperm production is promoted.

38. Hüceyrələrdəki Şüurlu Hərəkətləri Icra Etdirən Güc Sahibi, Öz Varlığından Xəbərsiz Bir Hormon Ola Bilərmi?

İnsan orqanizmindəki 100 trilyon hüceyrə tiroid hormonları vasitəsilə mükəmməl şəkildə vəzifəsini yerinə yetirər.

Orqanizmdə nə qədər çox tiroid hormonu varsa, hüceyrələr o qədər sürətli işləyərlər. Əgər orqanizmdə kifayət miqdarda tiroid hormonu ifraz olunmasa, hüceyrələrin işləmə sürətləri getdikcə zəifləyər və demək olar ki, dayanar. Bundan ötrü də, tiroid hormonu qanda daim müəyyən miqdarda olmalıdır.

Tiroid vəzinin digər hüceyrələrə təsir göstərməsi, bunun üçün öz-özünə qərar alması qeyri-mümkündür. Çünki digər hüceyrələrin varlığından xəbərsizdir. Etdiyi tək şey, öz hüceyrələrinin DNT-lərindəki əmrləri ən incə nöqtəsinə qədər yerinə yetirməkdir.

Tiroid vəzinə bu yazılı əmrləri verən və bunları yerinə yetirən güc sahibi, hər şeyi bilən və ən incə nöqtəsinə qədər yaradan Allahdır. Buradakı plan və işləyişdəki şüur, tiroid vəzi adını daşıyan və öz varlığından xəbərsiz şüursuz bir ət parçasına deyil, Allaha məxsusdur.

Bunu inkar edən təkamülçülər isə,

◉ tiroid vəzinin özü bütün hüceyrələri hərəkətə keçirmək ehtiyacı duyduğunu,

◉ buna görə də, bütün hüceyrələrə təsir göstərəcək hormonu özünün yaratdığını,

◉ bu hormonu özünün mükəmməl şəkildə ifraz etdiyini

◉ və müntəzəm surətdə sabit miqdarda qana buraxmağın doğru olacağına yenə özü qərar verdiyini müdafiə edirlər.

Əlbəttə ki, bunlar yalnız onların zənnidir. İnsan orqanizmindəki bir ifrazat vəzinin bütün bu əməliyyatları bilməsi və yerinə yetirməsi əsla mümkün deyil. Hər şeyi bir-biriylə uyğunluq içində, bir-birinin funksiyasına möhtac şəkildə yaradan, hər şeyin məlumatı Öz qatında olan Allahdır.

A. FACTOR THAT PROMOTES LOW SECRETION B. LOW LEVELS OF TSH C. NORMAL LEVEL OF THYROXIN D. HIGH LEVELS OF TSH E. FACTOR THAT PROMOTES HIGH SECRETION	1. thyroid gland 2. effect of thyroid gland 3. (hypothalamus) 4. (pituitary gland) 5. effects	6. overworked 7. slowing down 8. (thyroid) 9. underworked 10. speeding up
The diagram above summarizes the effect of thyroid hormone level on the body's metabolism.

39.Heç Bir Formul Öz-Özünə Təsadüfən Yarana Bilməz

İnsulin insan həyatı üçün əvəzolunmaz hormonlardan biridir. Bu hormon ifraz olunmadıqda qanda yüksələn şəkər miqdarı tarazlana bilməz. Bu vəziyyət, adamın şəkər komasına girməsinə səbəb olar. Orqanizm üçün bu qədər əhəmiyyətli olan insulin, 51 amin turşusunun müəyyən nizam əsasında birləşməsindən yaranmış bir zülaldır. Aşağıda insulini meydana gətirən amin turşularının adlarının dairəvi fiqurlar içinə yazılaraq sıralanması nəticəsində ortaya çıxan şəkil görünür. Məhz bu şəkildə görülən amin turşusu ardıcıllığındakı ən kiçik bir dəyişiklik belə insulinin vəzifəsini yerinə yetirə bilməməsinə səbəb olar.

Kağız üzərində yazılmış bir formul görən hər insan bu formulun öz-özünə yarana bilməyəcəyini, bunun bir insan tərəfindən kağıza yazılmış olduğunu bilər. İnsulin hormonu da dəyişməz formula malikdir. Həmçinin indiyədək yaşamış bütün insanlarda bu dəyişməz formula malik insulin ifraz olunur. Bu da, insulinin vaxt keçdikcə, təsadüfən yarana bilməyəcəyini göstərmək üçün kifayətdir. Heç bir şüursuz təsadüf trilyonlarla insanda eyni formul əsasında bir hormonun meydana gəlməsini təmin edə bilməz. Belə bir iddia həm ağla, həm məntiqə, həm də elmə zidddir. İnsulini bu formulla yaradan, hansı xüsusiyyətlərə sahib olacağını müəyyənləşdirən, insanın ilk dəfə yaranmasıyla birlikdə insulini yaradan Allahdır.

1. Insulin hormone 2. Below: The formula for the hormone insulin. If even one amino acid is lacking in this formula or if their order is mixed up, insulin will not be able to carry out its function.

40. Böyrəkləriniz Tibbi Məlumatlara Sahib Ola Bilərmi?

	1. High 2. Balanced 3. Low 4. Kidney 5. Erythropoietin 6. Bone marrow 7. Red blood cells

Böyrəklərinizə vurulan qandakı eritrosit miqdarı böyrəklər tərəfindən daima hesablanılar. Həssas reseptorlar vasitəsilə əldə olunan məlumatlar dərhal qiymətləndirilərək lazımi işlər görülər.

Böyrəkdən süzülən qan miqdarının azaldığı müəyyənləşdirildikdə böyrəklərdəki xüsusi hüceyrələrdən "eritropoetin" adlı bir hormon ifraz olunar. Bu hormon qan yaranmasını artırmaq üçün faydalıdır. Hormon, öz təsirini böyrəkdən kənar bir yerdə sümük iliyi üzərində göstərəcək. Sümük iliyində yerləşən təməl qan yaradıcı hüceyrələr bu hormonun özlərinə gələrək, eritrosit sayının azaldığını bildirməsindən sonra eritrosit hazırlanmasını sürətləndirərək qan dövranına daha çox eritrosit buraxılmasını təmin edərlər. Bu sayədə eritrosit tarazlığı nizamlanmış olar.

Göründüyü kimi, böyrək hüceyrələri müəyyənləşdirmə aparır, məlumatları qiymətləndirir və lazım gələni tətbiq etdirəcək qərarlar verə bilir. Mesaj çatdırmaq vəzifəsini yerinə yetirən hormon isə, orqanizm daxilində yolunu azmadan hərəkət edir və sümük iliyinə heç korlanmadan çata bilir. Sümük iliyindəki hüceyrələr də böyrəklərdən gələn bir hormonla göndərilmiş mesajı necə açacaqlarını bilir və bu mesaja görə hərəkətə keçirlər.

Üstəlik, bütün bu əməliyyatlar milyardlarla insanın hər birində eyni cür baş verir, bu uyğunlaşma bütün insanlarda eyni cür davam edir.

Bütün bu əməliyyatlarda hüceyrələr çox açıq şəkildə ağıl nümayiş etdirir və mükəmməl bir təşkilatın intizamlı və itəatkar orqanları kimi hərəkət edirlər. Belə olan halda, bu ağlın və uyğunlaşmanın mənbəyinin nə olduğu sualı cavablandırılmalıdır. Hüceyrələrin belə bir ağla öz-özlərinə və ya təsadüfən sahib olduqlarının iddia edilməsi qeyri-mümkündür. Hüceyrələrə bu ağlı və necə hərəkət etməli olduqlarını ilham edən hər şeyi öz nəzarəti altında saxlayan Allahdır.

Allahdan başqa güc yoxdur.