Hüceyrədəki Şüur (11-20)
11. Orqanizmə Zərər Verməmək Üçün Intihar Edən Hüceyrələr
Canlı orqanizmindəki lazımsız, xətalı və ya xəstə hüceyrələr özlərini öldürərlər. Bir çox hüceyrə özünü yox etmək üçün bəzi zülallar meydana gətirərlər. Lakin hüceyrə orqanizmə faydalı olduğu müddətcə bu zülalı, yəni öz ölüm maşınının istehsalını dayandırar. Hüceyrə xəstələnər, bədxassəli hala çevrilər və ya orqanizmin sağlamlığını təhdid etməyə başlayarsa öldürücü zülallar sərbəst qalar, aktivləşər və hüceyrəni öldürərlər.
Hüceyrənin tam vaxtında və yerində qərar verməsi çox əhəmiyyətlidir. Əks halda, yəni ölüm zülalları, hüceyrə sağlam olduğu halda, hərəkətə keçirildikdə, orqanizmdəki sağlam hüceyrələr dayanmadan öləcək və bu da, canlının ölümü ilə nəticələnəcək. Zərərli və xəstə hüceyrələrin yaşamağa davam etmələri isə, yenə canlının ölümü ilə nəticələnə biləcək.
İntihar etməyə qərar verən və ölüm zülalını aktivləşdirən hüceyrə əvvəlcə büzülər və özünü ətrafından geri çəkər. Sonra səthində qabarcıqlar meydana gələr və bu hüceyrə qaynayırmış kimi bir görünüş meydana gətirər. Sonra hüceyrə nüvəsi və daha sonra isə bütün hüceyrə hissələrə ayrılar.
İntihar edən hüceyrələrin artıqları isə, dərhal ətrafdakı digər hüceyrələr tərəfindən yox edilər. Daha da maraqlı isə, ölü hüceyrələrin hamısının digər hüceyrələr tərəfindən yox edilməməsidir. Bəzi ölü hüceyrələr xüsusi olaraq yox edilməz, çünki bunların orqanizmdəki vəzifələri hələ bitməmişdir. Məsələn, göz bülluru, dəri, dırnaq kimi toxumalar da ölü hüceyrələrdən meydana gələr, amma bunlar orqanizm üçün lazımi olduğu üçün yox edilməzlər. Hüceyrələrin, hansı ölü hüceyrələri yox edərək hansılarını yox etməyəcəklərinə qərar vermələri və bu qərara orqanizmdəki trilyonlarla hüceyrənin tabe olması üzərində düşünülməli olan çox əhəmiyyətli bir mövzudur.
Bir hüceyrəyə belə mühüm bir qərarı verəcək və tətbiq edəcək şüuru qazandıran kimdir? Hansı vəziyyətdə içində olduğu orqanizmə zərər verəcəyini öyrədən kimdir? Eləc də, bu zərərin qarşısını almağı bu mikroskopik canlıya ilham edən güc kimə məxsusdur?
Burada qeyd olunanlardan görüldüyü kimi, bütün hüceyrələr, canlının yaşaya bilməsi üçün ən ideal şəkildə proqramlaşdırılmışdır. O zaman bu proqramın sahibi kimdir?
Təkamülçülər bu fövqəladə proqramın sahibinin şüursuz, kortəbii təsadüflər olduğuna inanacaq qədər korlaşıblar. Canlılardakı hər təfərrüatda Allahın bənzərsiz yaratması və sonsuz elmi açıq şəkildə əks olunur.
 |
| 1.A cell begins to commit suicide when a warning signal arrives, from inside or outside the cell. This message lets the cell know that it is time to "die." 2. Proteins found in the cell receive the message and interpret it and are responsible for the cell's demise. 3. These proteins, activated by the arrival of the warning message, go about destroying the cell in a variety of ways. 4. With the attack by the proteins of the structural backbone of the cell, diseased and harmful cells set about their own self-destruction, thereby protecting the body. |
12. Qaraciyərə Yerləşdirilmiş "Bakteriya Yox Etmə Maşınları"
Yediyimiz qidalarla, tənəffüs etdiyimiz havayla və daha bir çox yoldan orqanizmimizə gözlə görülə bilməyən bir çox bakteriya daxil olar. Orqanizmin fəaliyyət sistemini pozmamaları üçün bunlardan zərərli olanlar təsirsiz hala gətirilməlidirlər. Bunun üçün orqanizmimizdə vəzifəsi, yalnız "müdafiə etmək" olan mükəmməl yaddaşla təchiz edilmiş hüceyrələr var. Ancaq orqanizmimizin mükəmməl dizaynının bir nümunəsi olaraq müdafiə üçün müxtəlif əlavə tədbirlər də alınmışdır. Bunlardan biri də qan dövranı sistemi içində strateji bir dayanacaq kimi xarakterizə edilə biləcək qaraciyərdə yerləşən müdafiə hüceyrələridir.
Kupfer hüceyrələri olaraq adlandırılan bu hüceyrələr, qan dövranıyla bağırsaqlardan qaraciyərə gələn qandakı zərərli bakteriyaları 0,01 saniyədən daha qısa müddət ərzində həzm edərək, təsirsiz hala gətirərlər. Bu şüursuz hüceyrələr orqanizmə girən çox saydakı bakteriya arasından, insana faydalı olanlarla zərərli olanları necə bir-birindən ayırd edə bilirlər? Necə olub da, hansı xüsusiyyətlərə sahib olduqlarını və orqanizmdə yerinə yetirəcəkləri vəzifələri bilmədən, bəzi bakteriyaları məhv edib, digərlərinə heç bir zərər vermirlər?
Burada üzərində dayanılıb, diqqətli düşünülməli olan əhəmiyyətli bir nöqtə daha var; kupfer hüceyrələrinin qaraciyərə yerləşmiş olması. Niyə orqanizmin başqa bir orqanı deyil, məhz qaraciyər? Məhz burada yenidən orqanizmimizdəki mükəmməl yaradılış dəlillərindən biri qarşımıza çıxır. Əgər bu hüceyrələr qaraciyərə deyil, başqa bir orqana yerləşdirilmiş olsaydılar qanın, bakteriyalardan təmizlənilməsində bu qədər təsirli ola bilməzdilər. Çünki bakteriyalarla dolu qan, qaraciyərdə təmizləndikdən sonra bütün orqanizmi dolanmaq üçün ümumi qan dövranına daxil olur. Bundan ötrü də, ümumi qan dövranına çatmağı bacaran bakteriya sayı yüzdə birdən azdır.
Sizcə hansı kortəbii təsadüf orqanizmdə daha bir çox orqan olduğu halda, kupfer hüceyrələrinin qaraciyərə yerləşməsini təmin edə bilər? Təxminən yüz trilyon hüceyrədən ibarət olan bir orqanizmdə, hər hansı bir hüceyrənin özü üçün xüsusi bir yer müəyyənləşdirərək oraya yerləşəcək bir şüura sahib olması qeyri-mümkündür. Belə mükəmməl bir plan üçün, çox üstün bir ağlın varlığına ehtiyac var. Bu ağıl, orqanizmimizdəki hər nöqtəni ən yaxşı bilən və buna uyğun şəkildə bizi yoxdan yaradan Allaha aiddir.
 | ||||
| 1. Hepatic vein | 4.Hepatic artery | 6.Kupffer cell | 8. Hepatic artery | 10. Kupffer cell |
| In a very short time, special Kupffer cells in the liver neutralize bacteria arriving from the small intestine. | ||||
13. Müntəzəm Surətdə Nəfəs Alıb-Vermənizə Heç Vaxt Nəzarət Etmirsiniz. Çünki Bəzi Hüceyrələriniz Buna Sizin Əvəzinizə Nəzarət Edir
Əgər müntəzəm nəfəs alıb-vermə əməliyyatı bizim nəzarətimizə və diqqətimizə verilmiş olsaydı, nəfəs almağı unutduğumuzda, yuxuya getdiyimizdə və ya başqa bir işlə məşğul olduğumuzda havasızlıqdan ölə bilərdik.
Hər insan üçün həyati əhəmiyyətə sahib olan nəfəs alma əməliyyatı, tənəffüs mərkəzi tərəfindən həyata keçirilər. Bu mərkəz bir mərcimək dənəsi böyüklüyündə olub beynimizin davamı olan "beyinsapı" adlanan yerdədir və başlıca üç qrup sinir hüceyrəsindən ibarətdir:
Birinci qrup hüceyrələr, tənəffüsün təməl ritmini müəyyənləşdirərlər və içimizə hava çəkməyimiz üçün əmr verərlər. Beləliklə də, ehtiyacımız olan havanı içimizə çəkmiş olarıq.
İkinci qrup hüceyrələr isə, tənəffüs prosesinin sürətini və gedişatını müəyyənləşdirərlər. Lakin ikinci qrup hüceyrələr fəaliyyətə keçdikdə, birinci qrup hüceyrələrin fəaliyyətini bir siqnalla dayandırarlar. Beləliklə də, ağciyərin hava dolu hissəsinə nəzarət edilər və nəfəs alıb-verməyimiz sürətlənər.
Üçüncü qrup hüceyrələr isə, normal tənəffüs prosesində aktiv deyildirlər. Ancaq tez-tez nəfəs alıb-vermək lazım gəldikdə fəaliyyətə keçərlər, qarın əzələlərimizə siqnal göndərib tənəffüs prosesinə qoşulmalarını təmin edərlər.
Bütün bu qeyd olunanlar yaşamağımız üçün kifayətdirmi? Xeyr.
Tənəffüs prosesinə kimyəvi cəhətdən də nəzarət edilər. Bizim nəfəs alıb verməyimizin məqsədi qandakı oksigen və karbon miqdarının müəyyən nisbətdə qalmasıdır. Bu nisbətdəki dəyişikliklər isə, tənəffüs mərkəzindəki bir qrup hüceyrəni hərəkətə keçirər və pozulan tənəffüs prosesi normal vəziyyətə qaytarılar.
Qandakı oksigen miqdarının tənəffüs mərkəzinə bilavasitə təsiri yoxdur. O zaman qanda dəyişən oksigen miqdarından necə xəbərdar olur? Burada bir qrup daha fəaliyyətə keçərək möcüzəvi şüur göstərirlər. Beyindən kənarda, şahdamar kimi bəzi böyük damarlarda yerləşən çox həssas reseptorlar, qandakı oksigen miqdarı müəyyən səviyyədən aşağı endikdə tənəffüs mərkəzinə siqnallar göndərərlər. Beləliklə də, çox həssas dəyişikliklərlə tənəffüs prosesində lazımi düzəlişlər edilər.
Yaşamağımız üçün nə qədər oksigenə ehtiyacımız olduğunu bir qrup hüceyrə necə bilir?
Elmin ancaq son 20 ildə ortaya çıxartdığı bu ağlasığmaz mexanizmdən hüceyrələr ilk insandan indiyədək necə istifadə edirlər?
Üstəlik, bu mexanizm o qədər həssasdır ki, həyatımız boyu oturarkən, qaçarkən və ya yatarkən heç səhv edilməz və orqanizmimizdəki 100 trilyon hüceyrəyə hər an tam ehtiyacı olan oksigen daşınar, zərərli olan karbon 4 oksid və hidrogen ionu kimi tullantılar isə dərhal kənarlaşdırılar.
Təkamül nəzəriyyəsinə, fanatik inancla bağlı olan bəzi elm adamları, bütün bu həqiqətləri bildikləri halda, təkcə materializmə olan bağlılıqları naminə, bu mükəmməlliyin kortəbii təsadüflər tərəfindən meydana gətirildiyini iddia edərlər. Halbuki bu mükəmməl nizamın Yaradıcısının sonsuz ağıl sahibi olan Allah olduğu açıq-aydındır.
 |
| 1. Inhalation |
14. Sizin Edə Bilmədiyinizi Hüceyrələriniz Edə Bilər!
Önünüzə toz halına gətirilmiş növbənöv metal qoyulduğunu və bunların hansı metallar olduğunu yoxlamağınızın tələb olunduğunu düşünün. Məqsədəuyğun seçim edə bilərsinizmi?
Bu mövzuda təhsil almış bir insan deyilsinizsə, belə bir seçimi aparmağınız qeyri-mümkündür. Amma sizin kimi şüurlu bir insanın edə bilmədiyi bu əməliyyatı, orqanizminizdəki təxminən 100 trilyon hüceyrənin hər biri, heç çətinlik çəkmədən, düşünmədən, hesablama aparmadan rahatlıqla edə bilirlər. Üstəlik, bu qabiliyyətə təkcə sizin hüceyrələriniz deyil, yer üzündə indiyədək yaşamış və hal-hazırda da yaşayan milyardlarla insanın hər birinin trilyonlarla hüceyrəsi də malikdir.
Orqanizminizdəki bir hüceyrə orqanizm içində ehtiyacı olan dəmiri rahatlıqla seçə bilər və istifadə etmək üçün içinə ala bilər. Eləcə də, fosforu, azotu, oksigeni, natriumu, kaliumu və digərlərini hər an asanlıqla tanıya bilər, istifadə etmək üçün toplaya bilər və ya çoxunu müəyyənləşdirib ehtiyyat halında saxlaya bilər. Hətta lazım gəldikdə ehtiyacdan artıq məhsulları hüceyrədən kənarlaşdıra bilər.
Burada dayanıb düşünün. Hüceyrə dediyimiz varlıq zülallardan, molekullardan, atomlardan ibarət olan, millimetrin mində bir hissəsi böyüklüyündədir. Bu varlığın əlləri, qolları, gözləri, qulaqları, beyni yoxdur. Bu varlığın sizin kimi şüuru da yoxdur. O zaman bu seçimi necə edir?
Bu seçim hüceyrələrinizin hər birinə Allah tərəfindən ilham edilir. Kor və şüursuz atomlara, kəskin görüş və şüur tələb edən seçim qabiliyyətini verən sonsuz elm və qüdrət sahibi olan Allahdır.
 |
| 1.Molecules that try to pass through the gates of the cell |
| Most people cannot identify minerals placed in front of them. However, cells in our body can distinguish between minerals, oxygen, sodium and potassium, and isolate the elements it wants and take them in. |
15. Hüceyrələrinizin Şüurlu Iş Bölgüsü Sayəsində Yaşamağa Davam Edirsiniz!
 |
1.Nutrient 2.Lining Cells 3.Stomach 4. Small Intestine 5. A cell of the small intestine 6. B12 -Binding Proteins
Vitamin B 12 is used in bone marrow. It is absorbed by the stomach and small intestine, then sent to the bone marrow. |
B12 vitamini həyatın davamı üçün çox əhəmiyyətli bir vitamindir, çünki qan istehsalında istifadə edilər. Çatışmadıqda ölümlə nəticələnən qansızlıq meydana gələr. Ancaq bu vitamin orqanizm içində təklikdə istifadə edilə bilməz. Məhz buna görə də, mədənin selikli qişası qan istehsalında əhəmiyyətli bir vəzifəsi olan B12 vitamininin sorulmasını təmin edən xüsusi bir maddə ifraz edər. Nazik bağırsağın çox xüsusi bir hissəsində isə, yalnız B12 vitaminini sormaq üçün dizayn olunmuş hüceyrələr var. Burada dayanıb düşünək. Qan, bir çox mürəkkəb əməliyyat nəticəsində, əsasən sümük iliyində hazırlanılar. Ancaq sümük iliyi mədədən çox uzaqda yerləşən bir strukturdur. Sümük iliyində ehtiyac duyulan bir vitaminin istifadə edilməsi, mədə hüceyrələrinin ifraz etdiyi bir maddəyə necə bağlı ola bilər? Həmçinin bu vitaminin sorulması vəzifəsini, nazik bağırsağın bir hissəsində yerləşən müəyyən saydakı hüceyrə necə boynuna götürmüşdür?
Bunun üçün mədə hüceyrələri də, nazik bağırsağın əlaqədar hissəsindəki hüceyrələr də məlumat sahibi olmalıdırlar. Özlərindən çox uzaqda reallaşan qanın hazırlanma prosesi barədə bütün incəlikləri bilməlidirlər. Eyni zamanda bunun orqanizm üçün əhəmiyyətini də bilməlidirlər. Bir sözlə, orqanizminizin içindəki qapqaranlıq yerlərdə insanın öyrəndikdə heyrətləndiyi sistemlər vəzifə yerinə yetirir, hüceyrələr arasında olduqca şüurlu əməliyyatlar həyata keçirilir.
Şübhəsiz ki, bu kəskin şüur və mükəmməl işləyiş həmin bu hüceyrələrin nəzarətiylə reallaşa bilməz. B12 vitaminini də, onu istifadəyə yararlı hala gətirəcək məlumata sahib hüceyrələri də yaradan, göylərin və yerin Rəbbi olan Allahdır.
16. Hüceyrələrinizdə Baş Verən Hadisələrin Ağıl Tələb Etdiyini Heç Düşündünüzmü?
Mədədən bağırsaqlara gələn həzm edilmiş qidaların içində güclü turşular var. Bu vəziyyət on iki barmaq bağırsaq üçün ciddi təhlükə meydana gətirər. Çünki on iki barmaq bağırsağın mədə kimi özünü qoruya biləcək xüsusi bir təbəqəsi yoxdur.
O zaman on iki barmaq bağırsaq bu turşulardan necə zərər görmür? Bu sualın cavabını tapmaq üçün həzm prosesi vaxtı baş verən hadisələri araşdırdığımızda, orqanizmimizdə baş verən heyrətamiz hadisələrlə qarşılaşarıq.
Onikibarmaq bağırsağa mədədən qidalarla birlikdə gələn turşuların nisbəti təhlükəli həddə çatdıqda, bağırsağın divarındakı hüceyrələrdən "sekretin" adlı bir hormon ifraz olunmağa başlayar. Onikibarmaq bağırsağı qoruyan bu sekretin hormonu nazik bağırsağın divarındakı hüceyrələrdə "prosekretin" halında olar. Bu hormon həzm edilmiş qidaların turşu təsiri nəticəsində başqa bir kimyəvi maddə olan sekretinə çevrilər.
Sekretin hormonu qana qarışaraq mədəaltı vəzə gələr və ferment ifraz etməsi üçün mədəaltı vəzi köməyə çağırar. Onikibarmaq bağırsağın təhlükədə olduğunu sekretin hormonu vasitəsilə öyrənən mədəaltı vəzi, "bikarbonat" molekullarını bu yerə göndərər. Bu molekullar mədə turşusunu təsirsiz hala gətirər və onikibarmaq bağırsağı qoruyarlar.
İnsan həyatı üçün əhəmiyyətli olan bu əməliyyatlar necə baş verir? Bağırsaq hüceyrələrinin ehtiyacları olan maddənin mədəaltı vəzdə olduğunu və mədəaltı vəzi hərəkətə keçirəcək maddənin formulunu bilmələri, eləcə də, mədəaltı vəzin də bağırsaqdan gələn mesajı anlayaraq bikarbonat molekullarını ifraz etməyə başlaması möcüzəvi əməliyyatlardır.
Burada bağırsaq hüceyrələri üçün işlədilən "bilmək, xəbərdar olmaq" kimi fellər insan orqanizmində baş verən hadisələri daha yaxşı vurğulamaq üçün istifadə edilir. Yoxsa ağıl sahibi hər insanın da dərk edəcəyi kimi bir hüceyrənin düşünməsi, iradəyə sahib olması və qərarlar verməsi, başqa bir orqanın xüsusiyyətlərindən xəbərdar olması, formullar əmələ gətirə bilməsi qeyri-mümkündür.
Hüceyrələri bu xüsusiyyətlərlə birlikdə yaradan bənzərsiz bir elmin sahibi olan Allahdır. Allah insanlara öz orqanizmlərində yaratdığı bu kimi xüsusiyyətlərlə gücünün sonsuzluğunu göstərir.
 | |
| 1. Nutrient | 6. Secretin is carried to the pancreas via the bloodstream. |
| Thanks to faultless cellular cooperation and communication, the small intestine is protected from the acid coming from the stomach. | |
17. Şəkərli Bir Qida Yediyiniz Vaxt Orqanizminizdə Işə Düşən Nəhəng Fabrikdən Xəbəriniz Varmı?
 |
| But to Allah belong all things in the heavens and on earth: And He it is that Encompasseth all things. (Qur'an, 4:126) |
Əgər ehtiyacınızdan bir qədər artıq şəkərli qida yesəniz, orqanizminizdəki bir sistem qandakı şəkər nisbətinin yüksəlməsinə mane olmaq üçün fəaliyyətə keçər:
1) Əvvəlcə mədəaltı vəzi hüceyrələri, qan mayesindəki yüzlərlə molekul arasından şəkər molekullarını tapar və digərlərindən ayırd edərlər. Bundan savayı, bu molekulların sayının çox və ya az olduğuna qərar verər, sanki şəkər molekullarını sayarlar. Gözü, beyni, əlləri olmayan, gözlə görə bilməyəcəyimiz kiçiklikdəki hüceyrələrin bir mayenin içindəki şəkər molekullarının vəziyyəti haqqında fikir sahibi olması, üzərində düşünülməli bir mövzudur.
2) Əgər mədəaltı vəzi hüceyrələri qanda normadan artıq şəkər olduğunu müəyyənləşdirsələr, bu çox şəkərin ehtiyyat halında toplanmasına qərar verərlər. Ancaq bu işi özləri görməz, özlərindən çox uzaqda yerləşən başqa hüceyrələrə etdirərlər.
3) Uzaqdakı bu hüceyrələr özlərinə əks bir əmr gəlmədiyi müddətcə şəkəri ehtiyyat halında saxlamaq istəməzlər. Lakin mədəaltı vəzi hüceyrələri, bu hüceyrələrə "şəkəri ehtiyyat halında toplamağa başlayın" əmrini daşıyacaq bir hormon göndərər. "İnsulin" adlı bu hormonun formulu, mədəaltı vəzi hüceyrələri ilk meydana gəldikləri andan etibarən DNT-lərində qeyd olunmuşdur.
4) Mədəaltı vəzi hüceyrələrindəki xüsusi "fermentlər" (işçi zülallar) bu formulu oxuyarlar. Oxunan formul əsasında isə, insulin ifraz edərlər. Bu ifraz prosesində hər biri fərqli vəzifələr yerinə yetirən yüzlərlə ferment işləyər.
5) İfraz olunan insulin hormonu, ən etibarlı və ən sürətli nəqliyyat şəbəkəsi olan qan yoluyla hədəf hüceyrələrə çatdırılar.
6) İnsulin hormonunda yazılmış "şəkəri ehtiyyat halında toplayın" əmrini oxuyan digər hüceyrələr isə, bu əmrə qeyd-şərtsiz itaət edərlər. Şəkər molekullarının hüceyrələrin içinə keçməsini təmin edəcək qapılar açılar.
7) Lakin bu qapılar hər şey üçün açılmaz. Şəkəri ehtiyyat halında toplayan hüceyrələr qandakı yüzlərlə fərqli molekul arasından təkcə şəkər molekullarını ayırd edər, tutar və öz içlərinə həbs edərlər.
8) Hüceyrələr özlərinə çatan əmrə heç vaxt itaətsizlik etməzlər. Bu əmri səhv anlamaz, səhv maddələri tutmağa, şəkəri normadan artıq ehtiyyat halında toplamağa çalışmazlar. Böyük intizam və fədakarlıq ilə çalışarlar.
Beləliklə də, çox şəkərli bir çay içdiyiniz vaxt, bu fövqəladə sistem fəaliyyətə keçər və artıq şəkəri orqanizminizdə ehtiyyat halında toplayarlar. Əgər bu sistem işləməsəydi, o zaman qanınızdakı şəkər miqdarı sürətlə yüksələr və komaya girərək ölərdiniz. Bu o qədər mükəmməl bir sistemdir ki, lazım gəldikdə tərsinə də çalışa bilər. Əgər qandakı şəkər normadan aşağı ensə, bu dəfə mədəaltı vəzi hüceyrələri tam fərqli bir hormon olan "qlükaqon"u ifraz edərlər. Qlükaqon daha əvvəl şəkəri ehtiyyat halında toplayan hüceyrələrə bu dəfə "qana şəkər qarışdırın" əmrini daşıyar. Bu əmrə də itaət edən hüceyrələr ehtiyyat halında topladıqları şəkəri geri buraxarlar.
Beynə, sinir sisteminə, gözə, qulağa sahib olmayan hüceyrələr, bu cür böyük hesablamaları və işləri mükəmməl şəkildə icra etməyi necə bacarırlar? Necə ola bilər ki, zülalların və yağ molekullarının birləşməsi nəticəsində yaranan bu şüursuz varlıqlar, insanların belə görə bilməyəcəkləri qədər böyük işlər görə bilərlər. Şüursuz molekulların göstərdikləri bu böyük şüurun mənbəyi nədir? Əlbəttə ki, bu hadisələr, bizə bütün kainata və bütün canlılara hakim olan Allahın varlığını və qüdrətini göstərir.
 |
| A. Transport protein B. Outside C. Glucose molecule D. Cell membrane E.Inside F. Sac G.Insulin receptor region I.Nucleus H.Insulin molecule When insulin binds to a receptor in the cell membrane (1), special proteins in the cell (2) go into action. This is a signal to glucose transporters. In addition, there are glucose sacs in the inner part of the cell (3). Some are close to the cell membrane (4). On receiving the signal, these sacs move towards the cell membrane and fuse with it (5), exposing the glucose transporters(6). With the increase in the number of transport proteins that take glucose into the cell, the glucose level in the blood drops and less insulin is produced. A short while later, a portion of the cell membrane, together with the transport proteins, curls around towards the inside of the cell (7), forming a vesicle (8). Moving toward the middle of the cell, it combines with the endosome (9). Here, once new sacs are formed, it awaits a new signal (10), and the Sprocess continues. |
 | |
| A. INSULIN | a. High blood glucose |
| 1. Muscle, fat and other types of cells use glucose as their source of energy. More glucose than is needed is stored as glycogen. | |
18. Qlükozanı, Zülalı, Natriumu Bir-Birindən Ayırd Edə Bilən Böyrəklər Yaradılışın Açıq-Aydın Dəlilidir
Böyrəklərimiz həyatımız boyu orqanizmimizdə dövr edən qanı təmizləyərlər. Süzdükləri maddənin bir hissəsini orqanizmə geri qaytarar, qalanını isə, yararsız olduğu üçün orqanizmdən kənarlaşdırarlar. Görəsən böyrəklərin, zülalı, ürəyi, natriumu, qlükozanı və digərlərini necə bir-birindən ayırd etdiyini bilirsinizmi?
Böyrəklərdə gələn qandakı maddələri süzən yer "yumaqcıq" adlandırılan kapilyar damarlardan ibarət yumaq formasındakı bir strukturdur. Buradakı kapilyar damarların, orqanizmi əhatə edən digər kapilyar damarlardan fərqi üç təbəqəylə sarılmış olmasıdır. Məhz bu üç təbəqə böyük diqqətlə, böyrəklərdə hansı maddənin süzülüb atılacağına hansının yenidən qana qarışacağına qərar verər. Ancaq oxuduğunuz bu cümlədəki əhəmiyyətli bir incəliyə diqqət yetirin. Bir hüceyrə membranı nəyi meyar qəbul edərək və hansı mexanizmlə özünə gələn mayedəki bütün maddələri ayrı-ayrılıqda müəyyənləşdirib, hansı yerə getməli olduqlarına qərar verər? Böyrəyə gələn qanda qlükoza, bikarbonat, natrium, xlor, sidik cövhəri və kreatin kimi bir çox maddə var. Böyrək bu maddələrin bir hissəsini, bir hissəsinin bir hissəsini orqanizmdən atdığı halda, bir hissəsini də tamamilə qana qaytarar. Bir ət parçası bu maddələrin hansını orqanizmdən nə qədər atacağına necə qərar verə bilir? Bu sualların cavabı, bu ət parçasının mükəmməl yaradılmış olmasındadır.
Yumaqcıqların seçiciliyi mayedəki molekulların elektrik yüklərindən və böyüklüklərindən asılı olaraq müəyyənləşdirilər. Bu o deməkdir ki, yumaqcıqlar, mayedə qarışıq halda olan natriumla qlükozanın molekul kütləsini hesablama və zülalların mənfi elektrik yüklü olduqlarını müəyyənləşdirmə qabiliyyətinə malikdirlər. Beləliklə də, orqanizm üçün həyati əhəmiyyətə malik olan zülalların orqanizmdən kənarlaşdırılmayıb, təkrar geri qaytarılması təmin edilmiş olar.
Bəs sizcə kapilyar damarlardan ibarət olan bir struktur olan yumaqcıqlar, nə kimya, nə fizika, nə də biologiya təhsili almalarına baxmayaraq, belə üstün qabiliyyətə necə sahib ola bilirlər? Yumaqcıqlar bu qabiliyyətə sahibdirlər və vəzifələrini mükəmməl şəkildə yerinə yetirirlər, çünki özlərini yaradan Allahın ilhamıyla hərəkət edirlər. Süzdükləri heç bir maddəni təsadüfi olaraq seçməzlər. Əgər belə etsəydilər, bu şüursuz varlıqlar doğru molekulu tapana qədər orqanizmimizin sağlam şəkildə varlığını davam etdirməsi mümkün olmazdı. Bütün bunlar, Allahın mükəmməl yaratmasının dəlillərindən biridir.
 | |
| 1. Kidney | 3. The Bowman capsule, surrounding the glomerulus |
19. Təzyiqiniz Düşəndə Orqanizminizdə Nələr Baş Verdiyini Bilirsinizmi?
Gün ərzində tez-tez "təzyiqim düşdü" və ya "təzyiqim qalxdı!" sözləriylə qarşılaşarıq. Lakin təzyiqinizi tənzimləmə vəzifəsinin böyrəklərinizə məxsus olduğunu, bəlkə də, heç biriniz bilmirsiniz.
Böyrəklər insan orqanizmindəki bir çox vəzifələriylə yanaşı qan təzyiqini, yəni təzyiqi nizamlama vəzifəsini də boynuna götürərlər. Qan təzyiqini müəyyənləşdirən ən əhəmiyyətli faktorlardan biri damarların içindəki maye miqdarıdır. Damarların içindəki maye nə qədər çox olsa təzyiq də o qədər yüksələr və orqanizmdəki bütün orqanlara zərər verər.
Orqanizm, damarlardakı artıq mayeni ürəyin ön kameralarına yerləşdirilmiş reseptorlar sayəsində qəbul edər. Ürəyin, içinə daxil olan yüksək miqdardakı maye ilə gərilməsi nəticəsində ürəkdəki reseptorlar beynə vəziyyətlə əlaqədar siqnallar göndərərlər. Beyin isə bunun müqabilində, böyrəyə gedən damarları nizamlayaraq qanın süzülməsini artırar. Yüksək təzyiq, yəni damarlardakı maye miqdarının artması, insan üçün olduqca təhlükəli vəziyyət meydana gətirər. Əgər bir tədbir alınmasa nəticə ölüm olar. Artan qan təzyiqi ürəyin daha çox gərilməsinə səbəb olar. Bu gərilmə nəticəsində əzələ liflərinin də araları açılar və liflərin içinə həbs edilmiş mesaj molekulları sərbəst qalaraq qana qarışar. Sonra isə, bu mesaj qan yoluyla böyrəklərə çatar. Buna bağlı olaraq, orqanizmdən kənarlaşdırılan maye miqdarı da artar. Beləliklə də, qan təzyiqi normal səviyyəyə enər və ürək sağlam halda döyünməyə davam edər.
 | |
| 1. angiotensinogen | 6. kidney |
| The system that's vital for regulating blood pressure | |
Qan təzyiqinin tənzimlənməsində böyrəyin sahib olduğu rol bununla da bitməz. Təzyiq aşağı olduqda isə, böyrəkdə çox xüsusi quruluşa malik bir hüceyrə olan YQA-dan "renin" adlı bir maddə ifraz olunar. Lakin bu maddə bilavasitə təzyiqi yüksəldə bilməz. Bu maddə ifraz olunduğu yerdən olduqca fərqli bir yerdən, qaraciyərdən ifraz olunan "angiotenzin" adlı bir molekulla birləşərək "angiotenzin-1" molekuluna çevrilər. Ancaq bu yaranan hormonların da təzyiq üzərində çox ciddi təsiri yoxdur. Qan dövranında iştirak edən bu hormon daha sonra yenə fərqli bir orqanda, ağciyərdə olan "AÇF" adlı və yalnız "angiotenzin-1" molekulunu parçalamağa yarayan bir ferment vasitəsilə daha fərqli bir molekul olan "angiotenzin-2" molekuluna çevrilər.
Məhz damarlar üzərində təsir göstərib təzyiqi normal səviyyəyə yüksəldəcək əsl hormon da son mərhələdə əmələ gətirilən bu molekuldur. Bu molekul meydana gəlməsə, özündən əvvəl ifraz olunmuş heç bir hormonun təzyiq üzərində bir təsiri olmayacaq. Angiotenzin-2 molekulu yenə yalnız özüylə birləşmək üçün damar səthində yerləşən reseptorlarla birləşdikdən sonra damarların büzülməsini və təzyiqin yüksəlməsini təmin edər.
Burada diqqət yetirilməli olan ən əhəmiyyətli xüsus, bu maddələrin təsirlərinin bir-birlərindən asılı olmasıdır. Birinin olmaması digərinin də olmaması deməkdir. Belə olan halda, tək bir mərhələsinin belə təsadüflərlə meydana gəlməsi mümkün olmayan belə bir sistemin bütün hissələrinin eyni anda, eyni orqanizmdə təsadüflərlə meydana gəlməsi qeyri-mümkündür. Təsadüflərin böyrəklərə anlama qabiliyyətini, tədbir görmək üçün lazımi qərar vermə səlahiyyətini qazandıra bilməyəcəyi isə, danılmazdır. Bütün bu təfərrüatlı strukturların eyni anda mövcud olması, onların Allah tərəfindən yaradılmış olduqlarının açıq göstəricisidir.
20. Qan Dövranı Sistemindəki Şüur
Orqanizm toxumalarının qidalana bilmələri üçün lazım olan ən əhəmiyyətli maddələrdən biri oksigendir. Bundan ötrü də, toxumalara fasiləsiz surətdə kifayət miqdarda oksigen çatdırılmalıdır. Orqanizm içindəki mükəmməl sistemin ən əhəmiyyətli hissələrindən biri olan qan dövranı sistemi, bu oksigen daşıma vəzifəsini mükəmməl şəkildə yerinə yetirər. Toxumalardakı oksigen miqdarı azaldıqda, toxumaya gedən qan axınında dərhal avtomatik şəkildə nəzərə çarpan artım müşahidə olunar. Hətta lazımi vəziyyətlərdə, qan axımının yeddi dəfə artdığı məlumdur.
Bu sistemin hissələri, heç bir şüura, biliyə və ya qərar vermə mexanizminə sahib olmayan toxumalar, hüceyrələr, qan damarları, zülallardır. Elə isə, qan dövranı sisteminə toxumalardakı oksigen miqdarının azaldığını xəbər verən, ona qan axımını sürətləndirməsini əmr edən, təhlükə aradan qaldırıldıqda isə, qan axımını əvvəlki vəziyyətinə geri qaytaran bilik, ağıl və qərar vermə qabiliyyəti kimə məxusdur? Hansı hüceyrəyə hansı xəbərin çatdırılacağını müəyyənləşdirən, hüceyrələrin anlayacağı bir dillə bu mesajı çatdıran nədir? Və ya mesaj qəbul edən hüceyrələr, bu mesajı necə oxuyub anlayaraq gələn əmri icra edirlər? Bir hüceyrənin oxuma və anlama qabiliyyətinin olması qeyri-mümkündür. Bu mövzuda daha bir çox incəlik nəzərdən keçirilə bilər, lakin nəticə həmişə eyni olacaq: Orqanizmin içində, bu əməliyyatları yerinə yetirə biləcək, qandakı oksigen miqdarını tənzimləyə biləcək şüur yoxdur. İnsanın özü belə, çox vaxt belə bir mexanizmin varlığından xəbərsiz yaşayır.
Kainatda mövcud olan canlı və cansız bütün varlıqlar kimi orqanizmimizdəki bütün strukturlar və sistemlər də Allahın əmriylə hərəkət edərlər. Bütün canlıların orqanizmlərində, orqanlarından hüceyrələrinə, zülallarından molekullarına qədər hər zərrələrində görülən şüur, Allahın yaratmasının bir əsəridir.
 | |
| 1. Blood circulation in the body | 4. Body tissue |
| When the level of oxygen in the organs drops, a message is sent to speed up the circulatory system. As a result, the increased blood flow to the tissues lets organs satisfy their need for oxygen. | |
| O, Yaradan, (ən gözəl biçimdə) mükəmməl var edən, forma və surət verən Allahdır. Ən gözəl adlar Ona məxsusdur. Göylərdə və yerdə olanların hamısı Onu təqdis edir. O, Əzizdir, Hakimdir. (Həşr surəsi, 24) | |
