Yaşanan Hər Anın Taledə Olduğunu Unutmayın

Yuxarıdakı ayədə bildirildiyi kimi, mövcud olan hər şey sonsuz ağıl və elm sahibi olan Allahın təyin etdiyi taleyə tabedir. “Ol” sözü ilə hər şeyi bir anda yaradan Allah, təkcə insanların deyil, bütün varlıqların taleyini təyin etmişdir. Bu qəti həqiqətə iman gətirənlər, Allahın sonsuz ağlı ilə təqdir etdiyi taleyə qəlbən təslim olub yaşayarlar. Unutmayın ki, hər şey Onun nəzarəti altındadır və istəsə də, istəməsə də hər şey Allaha təslim olmuşdur.

Lakin xalq arasında xüsusən tale ilə əlaqədar bir çox yanlış qənaət var. Cahil baxış prizmalarından ötrü bu mövzuda bir çox insan düşünmədən danışa bilir. Üstəlik, bunun Allahın məmnun olmayacağı bir rəftar olduğunu da görməzlikdən gələrək. Mahnılarda, şeirlərdə, gündəlik söhbətlərdə bilərək və ya bilməyərək taleyə üsyan mənasına gələcək ifadələr işlədilə bilir. Yanlış məntiqdən qaynaqlanan "taleyinə qalib gəlmək", "taleyini dəyişdirmək" kimi bəzi yanlış ifadələr də cəmiyyətdə olduqca geniş yayılmışdır. Bu məntiqə sahib insanlar bəzi gözlənti və təxminlərinə "tale" adını qoyub, bunların reallaşmadığını gördükdə isə taleyin təyin olunduğu kimi getmədiyini, dəyişdiyini zənn edərlər. Bu cür əsassız məntiqlər taleyin mənasının tam qavrana bilməmiş olmasından qaynaqlanar.

Mübarək Peyğəmbərimiz hz. Məhəmməd (s.ə.v) bir hədisində taleyə təvəkkül etməyin mömin xüsusiyyəti olduğunu belə bildirmişdir:

Hz. Cabir (r.ə) söyləyir: "Rəsulullah (s.ə.v) buyurdular ki; "qul, xeyiri və şəri ilə birlikdə taleyə inanmadıqca, özünə (xeyir və şər olaraq) üz verəcək şeydən xilas ola bilməyəcəyini, (xeyir və şər olaraq) qaçacaq şeyə də nail ola bilməyəcəyini bilmədikcə iman gətirmiş olmaz". (Tirmizi, Kader 10, 2145)

Tale; zaman və məkan anlayışlarını yoxdan yaradan və bunları tamamilə nəzarət və hakimiyyəti altında saxlayan, zaman və məkana tabe olmayan Allahın, keçmiş və gələcəkdəki bütün hadisələri zamansızlıq ölçüsündə bilməsi və yaratmasıdır. Yaşanmış və yaşanacaq bütün hadisələr zənciri anbaan, təfərrüatı ilə Allah dərgahında planlanaraq yaradılmışdır.

Zamanı Allahın yaratdığını, buna görə də, Rəbbimizin zamana asılı olmadığını, dolayısilə Onun yaratdığı hadisələri, yaratdıqlarıyla birlikdə izləməsi və bunların nəticələrini gözləməsi kimi bir şeyin mümkün ola bilməyəcəyini unutmayın.

Allahın dərgahında hər şeyin əvvəli də axırı da, sonsuzluq zolağındakı yeri də bəllidir. Hər şey olub bitmişdir. Buna görə də, insanların, tale üzərində dəyişiklik etməyə güc və imkanları yoxdur. Tam əksinə tale insanlar üzərində təyinedici və təsiredici ünsürdür. Hər şeyi ilə taleyin bir parçası olan insan, bu taledən müstəqil şəkildə hərəkət edə bilməz. Taledən kənara çıxa bilməz ki, taleyini dəyişdirə bilsin. Bu bir video kasetteki filmdə iştirak edən oyunçunun, kasetdən çölə çıxıb maddi ölçü qazanaraq videonun izləməsi və öz olduğu kasetdə bəzi hissələri silməsi, əlavələr və dəyişikliklər etməsinə bənzəyir ki, əlbəttə ki, belə şeyin olması qeyri-mümkündür.

Dolayısilə "taleyə qalib gəlmək", "taleyin axarını dəyişdirmək" kimi bir şey qeyri-mümkündür. Bu cür ifadələr tam mənasıyla cəfəngiyatdır. "Mən taleyimi dəyişdirdim" deyən bir insanın da əslində taleyində yazılmış bir cümləni söylədiyini əsla unutmayın.

Məsələn, bir insan günlərlə komada qala bilər, yenidən həyata qayıtması qeyri-mümkün kimi görünə bilər. Lakin eyni insanın gözlənilənin əksinə təkrar əvvəlki sağlamlığına qovuşması, onun "taleyə qalib gəldiyi" və ya həkimlərin onun "taleyini dəyişdirdiyi" mənasını verməz. Bu qurtuluş, yalnız həmin insanın taleyində özü üçün təyin edilmiş müddəti hələ də başa vurmadığını göstərir. Bu da eyni taleyin bir parçasından başqa şey deyil. Hər şey kimi komadan çıxmaq da, Allah dərgahında yazılıb müəyyən edilmişdir:

Əlbəttə ki, zaman və məkandan asılı olduğumuz üçün bizi Yaradan və hər şeydən müstəqil olan Allahın yaratdığı taleyi əvvəlcədən bilməyimiz də qeyri-mümkündür. Biz təkcə Allahın zamandan və məkandan tamamilə uzaq olduğuna iman etməliyik.

Bunu da unutmayın ki; Allah bütün hadisələri dinin mənfəətinə və möminlərin axirət həyatına faydalı olacaq şəkildə planlamışdır. Belə vəziyyətdə iman gətirən bir insanın hadisələr qarşısında təslim olmaması qeyri-mümkündür. Hər vəziyyətin bir tale əsasında və Allahın əmri ilə yaradıldığının unudulması və ya görməzlikdən gəlinməsi insanın özünə edə biləcəyi ən böyük zülmlərdən biridir; çünki insan bunu unutduğu təqdirdə amansız sıxıntıya düçar ola bilər. Həmçinin insanın bu həqiqəti qəbul etməməsi, yaşanacaq hadisələri dəyişdirməz. İman gətirib təslim olsa və ya təslim olmasa da, hər iş, Allahın hər kəs üçün ayrı-ayrılıqda təyin etdiyi tale daxilində gedir. Allah bu həqiqəti aşağıdakı ayəsiylə vurğulayır:

Yer üzündə baş verən və sizin başınıza gələn elə bir müsibət yoxdur ki, Biz onu yaratmamışdan əvvəl o, kitabda (yazılmış) olmasın. Şübhəsiz ki, bu, Allah üçün çox asandır. (Hədid surəsi, 22)

Bu ayədə də göründüyü kimi, insan inansa da inanmasa da, başına gələn hər şeyi Allah əvvəlcədən qəti olaraq təyin etmişdir. Dünya yaranandan bəri yaşayan bütün insanların doğumları da, ölümləri də daxil olmaqla, hər iş Rəbbimizin icazəsi ilə (bir an əvvəl və ya bir an sonra baş verməyib) tam Allahın təyin etdiyi vaxtda baş verir.

Sizi palçıqdan yaradan, sonra da əcəlinizi təyin edən Odur. Təyin edilmiş əcəl onun yanındadır... (Ənam surəsi, 2)

Yer üzündə və insanların nəfslərində yaranan hər vəziyyət, Allahın istəmədikdən sonra yaranmayacağına görə həmişə Ona təvəkkül etmək, Allahın qullarından istədiyi və insanın fitrətinə də ən uyğun davranışdır. Necə ki, ayədə möminlərin belə söylədikləri xəbər verilmişdir:

De: “Allahın bizim üçün yazdığından başqa bizə heç nə üz verməz. O bizim Mövlamızdır. Eləcə də, möminlər təkcə Allaha təvəkkül etməlidirlər!” (Tövbə surəsi, 51)

Allah: "...Biz sizi sınamaq üçün şər və xeyirlə imtahana çəkirik və siz Bizə qaytarılacaqsınız" (Ənbiya surəsi, 35) ayəsində bildirdiyi kimi, möminləri müxtəlif şəkillərdə sınayar. Buna görə də, möminlər yaxşı hadisələrlə yanaşı bəzən pis kimi görünən hadisələrlə da qarşılaşa bilərlər. Lakin unutmayın ki, hər şey Allah istədiyi üçün yaradıldığından möminlər üçün ən xeyirli şəkildə nəticə verər:

...Ola bilsin ki, sevmədiyiniz bir şey sizin üçün xeyirli, sevdiyiniz bir şey isə sizin üçün zərərli olsun. Allah bilir, siz isə bilmirsiniz. (Bəqərə surəsi, 216)

Peyğəmbərimiz (s.ə.v) də möminlərə Allahın yaratdığı hər şeydən razı olmalarının lazım olduğunu bir hədisində belə nəsihət etmişdir:

Səd ibn Əbu Vəqqas (r.ə) söyləyir: "Rəsulullah əleyhissalatu vəssalam buyurdular ki; "Adəmoğlunun səadət (səbəbləri)ndən biri də Allahın hökm etdiyinə razı olmasıdır. Sıxıntı içində olmağın (səbəbləri)ndən biri də Allahla məsləhətləşməyi tərk etməsidir. Həmçinin sıxıntı içində olmağın digər səbəbi də Allahın hökm etdiyinə razı olmamasıdır". (Tirmizî, Kader 15, (2152)

Allaha iman gətirib, Onun doğru yolunda gedənlər həmişə taleyə tabe olmağın rahatlığını və hüzurunu yaşayarlar. Çünki taleyə tam təslim olmuş insan üçün onu qorxudacaq və ya kədərləndirəcək heç nə yoxdur. Allah, iman gətirən qullarına həm dünyada, həm də axirətdə ən gözəl həyatı yaşadacaq və rizasına uyğun hərəkət etdikləri müddətcə himayəsi altında saxlayacaq. Həmçinin Allah bir hadisədəki xeyiri mütləq dünyada göstərməyə bilər. Lakin dünyada mömin üçün şər kimi görünən bir hadisə onun axirətdə daha yuxarı mövqelərə çatmasına da vəsilə ola bilər. Məsələn, müalicəsi çətin bir xəstəliyə tutulan mömin üsyan etməz; tam əksinə xəstəliyini özünü Allaha yaxınlaşdıracaq bir fürsət hesab edər. Nəticədə unudulmaması lazım olan ən mühüm şey Allahın bütün hadisələri, saleh bəndələrini qoruyacaq və onlara axirətlərini qazandıracaq şəkildə planlanlaşdırdığıdır.

Şübhəsiz ki, mənim vəlim Kitabı nazil edən Allahdır və O salehləri qoruyur (onlara vəlilik edir). (Əraf surəsi, 196)

Başlarına gələ biləcək hər hadisədə hikmət olduğunu unutmadan hərəkət edənlər, atdıqları hər addımda Allahın özlərini qoruduğunu hiss edərlər. Buna görə də, necə və harada olsalar, hansı işi görsələr də, Allahın bütün etdiklərini çox yaxşı bildiyini əsla unutmazlar.

Nəticədə hər şeyin, əvvəli və sonrası ilə Allah dərgahında yazılmış olduğunu, Allahın yazdığından başqa heç kimə heç nəyin üz verməyəcəyini, necə, harada və hansı iş üzərində olmağımızdan asılı olmayaraq, Allahın bütün etdiklərimizi çox yaxşı bildiyini, sonsuz ağılla planlaşdırılmış bir taleyə tabe olduğumuzu əsla unutmayın.