3-cü Bölüm: Canlılardaki İbrətlər - Heyvanlarin Çoxalmasindaki Sirlər

Canlıların nəsillərini davam etdirə bilmələri, sahib olduqları çoxalma sistemlərinin qüsursuz olmasıyla mümkün olur. Ancaq insan və heyvanlarda çoxalma sistemlərinin var olması kafi deyil; çoxalmağı cazibədar görmələri üçün xüsusi bir meyil də (cinsilik meyli) lazımdır. Əks halda, çoxalma imkanları olmasına baxmayaraq, çoxu bu işə cəhd etməyəcək. Digər tərəfdən doğum və ya yumurtlama və sonra kürt dövrünün çətinliklərini fərq etdiklərində bunlara səbəb olan cəhddən qəti olaraq çəkinərlər.

Bununla yanaşı canlılar cütləşib dünyaya yeni bir canlı gətirsələr belə, əgər ona baxma, onu qoruma istəyinə sahib olmazlarsa, növləri tükənə bilər. Əgər, canlı növlərinin çoxunun sahib olduğu ana-ata şəfqəti olmasaydı, növlər yox olacaqdı. Burada, təkamül məntiqindəki kəslər "nəsilləri davam etdirmə şüuru"ndan bəhs edərlər. Onlara görə necə hər fərd, özünü müdafiə etmək üçün fövqəladə səy göstərirsə, nəslinin davamı üçün də səy göstərir. Halbuki, bir heyvanın "məndən sonra nəslim davam etməli, onun üçün də lazım olanları etməliyəm" deyə düşünə bilməyəcəyi açıqdır. Heyvan nəsə ümid edərək və ya gələcəklə əlaqədar mənfəət güdməsiylə deyil, elə var olduğu üçün balasını qoruyub mühafizə edər.

Buna qarşı olaraq, bəzi canlılar dünyaya gətirdikləri balalarını buraxıb gedərlər, amma bu canlılar bir dəfədə çox bala dünyaya gətirir və heç bir qoruma olmadan da bunların bəziləri sağ qala bilir. Əgər bunları qorumağa çalışacaq şəkildə yaradılmış olsalardı, bu dəfə növlərində böyük çoxalma partlayışı yaşanar və təbiətin tarazlığı pozulardı.

Qısacası, canlılığın davam etməsinin birinci şərti olan çoxalma, canlılığın davam etməsi üçün Allahın yaratdığı sistemdir. Allah, "həyat verən"dir. Canlıları var edən də Odur, var etdiklərindən yeni canlılar yaradan da Odur. Bütün canlılar Allahın diləməsiylə yaşayırlar. Həyatlarını, ana, atalarını özlərini və hər şeyi yaradan Allaha borcludurlar. Allah Quranda, bu mövzuda belə buyurur:

Sizi yer üzündə yerləşdirən Odur. Siz Onun hüzuruna toplanılacaqsınız.(Muminun surəsi, 79)

Sonrakı səhifələrdə, Allahın bəzi canlılara verdiyi çoxalma sistemlərinə toxunacağıq. Bu canlılar, növlərinin davamını təmin edə bilmək üçün böyük çətinliklərə dözürlər. Və şübhəsiz bunları, "növümüzün davamını təmin etməyimiz lazımdır" kimi bir məntiq icra etdiklərindən deyil, Allahın onlara verdiyi şəfqət və mərhəmət çağırışları ilə edirlər.

Bəzi təəccüblü sistemlərə sahib olan bu canlılar yalnız nümunədir. Əslində hər canlının törəməsi, tək başına bir möcüzədir.

Sondajcı Arı

Bu arı cinsi yavrularını sireks adı verilen başka bir arının larvası ile besler. Ama karşılaştığı bir sorun var: Sireks larva dönemini, ağaç kabuğunun 4 cm. kadar altında geçirir. Bu nedenle, sondajcı anne göremediği sireks larvalarının önce yerini tespit etmelidir.

Arı, sireks larvasının yerini tesbit için vücuduna yerleştirilmiş olan çok hassas alıcıları kullanır ve ilk sorun, yani yer tespiti böylece çözümlenmiş olur. Peki ya ikincisi?... Bunu da ağaç kabuğunu delerek yapar.

Arının ağaç kabuğunu delmek için sahip olduğu organa 'Ovipositor' adı verilmiştir. Bu özel organ, arının tüm vücudundan daha fazla bir uzunluğa sahiptir. Bu organ kuyruktan çıkan iki uzantının birleşmesiyle oluşur ve ucu keskin bir bıçak gibidir. Bıçağın ağzı kullanım amacına uygun olarak tırtıklı olarak yaratılmıştır.

Sondajcı arı, kabuk altındaki sireksin yerini bulur bulmaz delme uzantılarını en kestirme yolu izleyecek biçimde hedefine yöneltiyor. İki uzantı, bir testere gibi ileri geri hareket ederek kabuğu deliyor. Arı sirekse isabet eder etmez, kendi yumurtasını borusu aracılığıyla larvanın içine bırakıyor. Ve yavru yaban arısı, annesinin bulup kendisine hem yem, hem sığınak olarak bıraktığı kurtçuğun içinde büyüyerek hayata başlıyor.

Bu denli mükemmel bir tasarımın, asla tesadüflerin eseri olamaz.Tam tersine sonsuz akıl ve güç sahibi olan Allah'ın eseri olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Çömlekçi Arı

Resimdeki yaban arısı büyük bir maharetle çamurdan yaptığı yuvasında, larva halinde bulunan yavrularını çok ilginç bir biçimde besliyor:

Önce büyükçe bir tırtıl buluyor ve tırtılın hareket merkezine ait 9 bölgesini sokuyor. Bu operasyon sonucu tırtıl ölmüyor ama felç edilerek hareket etmesi engellenmiş oluyor. Ardından bir ölü gibi hareketsiz olan tırtılı büyük bir dikkatle yuvaya sokuyor. Bu felçli tırtıl, yaban arısı yavrularının, erginleşip yuvadan çıkana kadarki et ihtiyaçlarını karşılıyor.

Qütb İqliminə Görə Yaradilan Pinqvin

Pinqvinlərin yaşadığı qütb dairəsində havanın istiliyi -40°C-yə qədər düşür. Pinqvinlərin bu cür soyuq bir mühitdə həyatlarını davam etdirə bilmələri üçün bədənləri qalın yağ təbəqəsiylə örtülmüşdür. Bundan başqa, qidaları çox sürətli parçalayan həzm sisteminə sahibdirlər. Bu iki ünsür bir yerə gəldiyində orta hesabla +400C-lik bədən istiliyinə qovuşan pinqvinlər üçün soyuğun çox əhəmiyyəti qalmaz.

Hər Şey Bala Pinqvinlər Üçün

Pinqvinlərin kürtə yatdıqları dövr qütb qışına düşər. Üstəlik, kürtə yatan da dişi deyil, erkək pinqvindir. Pinqvin cütünün həyatını, bu zamanda -40°C-yə qədər düşən şaxtayla yanaşı, bir də buz dağları çətinləşdirəcək. Qış boyunca buzlaqlar getdikcə böyüyəcək, kürt yeri ilə ən yaxın qida qaynaqlarının olduğu dəniz sahili arasındakı məsafə çox artacaq. Bu məsafə bəzən 100 km.-i keçir.

Dişi pinqvinlər yalnız bir yumurta yumurtlayar və kürt vəzifəsini erkəklərinə təhvil verib dənizə dönərlər. Erkək kürtə yatdığı dörd ay boyunca sürəti zamanla 120 km.-i keçən qütb fırtınalarına etiraz etmək məcburiyyətindədir. Bu müddət içində həmişə yumurtaların başındadır, buna görə ovlama imkanı da tapa bilməz. Onsuz da ən yaxın yemək qaynağı bir neçə günlük məsafədədir. Dörd ay boyunca heç bir şey yemədən yatan erkək bu müddət ərzində çəkisinin yarısını itirər. Amma əsla yumurtanı tərk etməz. Aylarla ac qalmasına baxmayaraq özü üçün ov tapmağa çıxmaz, aclığa dözər.

Dörd ayın sonunda yumurtalar qırılmağa başladığında birdən dişi meydana çıxar. Bu dörd ay boyunca boş dayanmamışdır, daim balası üçün işləmiş, qursağında yemək yığmışdır.

Ana yüzlərlə pinqvinin arasından yoldaşı və balasını çətinlik çəkmədən tapar. Ana keçən zaman içərisində daima ovladığından olduqca dolu qursaqla gəlmişdir. Qursağındakıları boşaldaraq qulluq işini boynuna götürər.

Penguenler, son derece soğuk olan kutup ikliminin etkisinden korunmak için biraraya toplanırlar. Böylece bu topluluğun üyesi olan yavrular soğuk rüzgarların da etkisinden korunarak toplanma imkanı bulabilirler.

Bahar gəldiyində buzlaq əriməyə başlamış və buz təbəqəsi üzərində dənizin ortaya çıxdığı dəliklər meydana gəlmişdir. Artıq ana və ata bu dəliklərdən balıq ovlayaraq bəslənəcək, balalarını da eyni yeməklə bəsləyəcəklər.

Gerçekten de doğa Darwin'in dediği gibi olsaydı, yani her birey yalnız kendi yaşamını düşünseydi, hiçbir canlı yavrularını büyütmek, beslemek ve korumak pahasına bu kadar enerji, zaman ve yiyecek kaybına katlanmazdı.

Yavruya bakmak oldukça zahmetli bir iştir; onun beslenmesi için ebeveynler bazen uzun süre hiçbir şey yemezler. Ayrıca her yerin buzlarla kaplı olduğu ortamda yuva yapma olanağı yoktur. Anne ile babanın, yavruyu buzun soğuğundan korumak için yapabilecekleri tek şey, yavruyu ayaklarının üstüne koyup, karınlarıyla ısıtmaktır.

Hayvanların yumurtlamadaki zamanlamaları da oldukça önemlidir.

Acaba niçin penguenler yazın değil de kışın yumurtlarlar? Bunun tek sebebi vardır: eğer yazın yumurtlanmış olsa, yavrunun büyümesi kışa rastlayacak o zaman da etraftaki denizler donmuş olacaktı. Bu durumda hem hava şartları çok ağır olduğundan, hem de besin kaynağı olan deniz çok uzaklarda kaldığından ebeveynler yavruyu besleyecek besini zor bulacaklardı.

Fövqəladə Doğum Hekayəsinin Qəhrəmani: Kenquru

Kenquruların çoxalma sistemi digər məməlilərdən olduqca fərqlidir. Kenquru embrionu, normalda bətndə keçirməli olan sistemin bir qismini bətnin xaricində tamamlayar.

Döllənmədən qısa bir müddət sonra, hələ bir santimetr boyunda olan kor kenquru balası dünyaya gəlir. Ümumiyyətlə, hər dəfəsində tək bala doğular. Bu mərhələdəki balaya "neonat" adı verilər. Bu mərhələni bütün məməlilər ana qarnında keçirərkən, kenquru balası daha bir santimetr boyundaykən dünyaya gəlir. Hələ doğru dürüst inkişaf etməmişdir; ön ayaqları anormal bir halda və arxa ayaqları da kiçik çıxıntılardan ibarətdir.

Əlbəttə, bu haldaykən anasından ayrılması mümkün deyil. Bətndən çıxan neonat ön ayaqlarıyla özünü çəkərək anasının kürkünün içində hərəkət etməyə başlayar və təxminən üç dəqiqəlik səfər sonunda anasının kisəsinə çatar. Digər məməlilər üçün ana bətni nədirsə, kiçik kenquru üçün də bu kisə odur. Amma əhəmiyyətli bir fərq vardır. Digərləri dünyaya körpə olaraq gələrkən, kenquru balası, bətndən çıxdığında şəkil etibarilə tam bir embriondur. Ayaqları, üzü və daha bir çox üzvü hələ son halını almamışdır.

Ana kisəsinə çatan bala dörd məmə ucundan birinə yapışar və süd əmməyə başlayar.

Məhz tam bu dövrdə ana yenidən cütləşmə müddətinə girmiş, bətnində yeni bir yumurta meydana gəlmişdir. Dişi yenidən cütləşər və yeni yumurta döllənər.

Ancaq bu dəfə yumurta dərhal inkişafa başlamaz. Bu əsnada, Orta Avstraliyada həmişə olduğu kimi quraqlıq varsa, bətndəki döllənmiş yumurta quraqlıq bitənə qədər yenə inkişaf etməmiş olaraq qalar. Amma tam tərsinə yağışlar boldursa və yaxşı yetişmiş otlaqlar olarsa yumurtanın inkişafı yenidən başlayar.

Təbii ki, burada qarşımıza, bu hesabı kimin etdiyi, yumurtanın inkişafını, çöldəki şərtlərə görə kimin nizamladığı sualı çıxır. Bu nizamlamağı, əlbəttə yumurtanın özü edə bilməz; o onsuz da hələ tam bir canlı deyil, şüuru yoxdur, çöldəki hava vəziyyətindən isə heç xəbəri yoxdur. Bu nizamlamağı, ananın özü də edə bilməz, çünki o da digər canlılar kimi, bədəninin içindəki inkişafları nəzarət etmə imkanına sahib deyil. Bu fövqəladə hadisəyə, şübhəsiz yumurtanı da, ananı da yaradan Allah nəzarət edir.

Hava şərtləri uyğun olduğunda, döllənmədən 33 gün sonra paxla böyüklüyündəki yeni neonat, ananın bətni ağzından qıvrılaraq çıxar və eyni qardaşı kimi sürünərək kisəyə çatar.

Bu vaxt kisədə olan ilk neonat da bir xeyli böyümüşdür. Kisədəki 1 sm.-lik qardaşına heç bir zərər vermədən həyatını davam etdirər. 190 günlük olduğunda, kisədən çıxaraq ilk səfərini edəcək yetkinliyə çatmışdır. Bundan sonra zamanını daha çox kisə xaricində keçirəcək, doğumunun 235-ci günündə isə kisəni tamamilə tərk edəcək.

Dişi ikinci balanın doğumundan qısa müddət sonra bir daha cütləşər. Beləcə, dişi özündən asılı olan üç körpəyə sahib olar. Birincisi gənc, özü ot yeyə bilən, ancaq arada süd əmməyə geri dönən, ikincisi məmədən süd əmərək inkişaf edən kiçik bala, üçüncüsü ondan çox daha kiçik olan neonat.

Müxtəlif inkişaf müddətindəki üç balanın anaya asılı olmasından daha da maraqlı olan, 3 balanın da böyüklüklərinə görə fərqli xüsusiyyətdəki südlə bəslənməsidir.

Bir bala kisə içindəki məməyə çatdığında əmməyə başladığı süd rəngsiz və aydın ikən, gedərək ağlaşmağa və həqiqi süd görünüşünü almağa başlayar. Südün tərkibindəki yağ və digər birləşmələr balanın böyüməsinə paralel olaraq zamanla artar.

Bu bala öz bünyəsinə görə hazırlanmış südü əmməyə davam edərkən dərhal ardından doğan ikinci balanın əmdiyi məmədən də həzmi asan olan süd verilməyə başlanar. Beləcə, ana bədəni eyni anda iki dəyişik xüsusiyyətdə süd çıxarmağa başlayar. Üçüncü bala dünya gəldiyində isə, fərqli xüsusiyyətdə çıxarılan südlərin sayı üçə çıxar. Böyüklər üçün yüksək qida dəyərli, kiçiklər üçün daha az yağ və qida nisbətinə sahib üç dəyişik süd çıxarılar. Burada diqqət çəkici bir başqa nöqtə də hər doğan balanın özünə hazırlanan məməni tapa bilməsidir. Əks halda bədəninə zərərli olacaq tərkibdəki südü əməcək və əmdiyi süd özünə zərər verəcək.

Bu bəslənmə sistemi də fövqəladədir və xüsusi bir yaradılışın əsəri olduğu çox açıqdır. Ananın bu işi şüurlu olaraq tənzimləmə imkanı yoxdur. Bir heyvan, necə olar ki, müxtəlif böyüklüklərdəki balaların ehtiyacı olan südün tərkibini hesablayar? Hesablasa belə, bunu necə öz bədənində çıxara bilər? Bu üç ayrı südü, üç ayrı kanaldan necə verə bilər?

Şübhəsiz, kenquru bunların heç birini etmir, onun, bədənindən çıxan südün üç ayrı növü olduğundan xəbəri belə yoxdur. Bu, fövqəladə əməliyyat, şübhəsiz Allahın üstün yaradışından qaynaqlanır.

Timsah Necə Anadir?

Timsahın yavrusu için hazırladığı ottan yuva

Çayların vəhşi varlığı timsahın balasına göstərdiyi diqqət olduqca təəccüblüdür.

Heyvan, yumurtalarının inkişafı üçün bir çuxur qazar. Ancaq bu çuxurda istilik heç bir zaman 300 C-ni keçməməlidir. Çünki bu istiliyin bir az artması yumurta içindəki balaların həyatını təhlükəyə atacaq. Timsah, bu iş üçün əvvəldən bir tədbir görmüş və yumurtalarını yerləşdirdiyi çuxurların yerini çox günəş düşməyəcək şəkildə nizamlamışdır. Ancaq bu tək başına kafi bir tədbir olmaya bilər. Ana timsah bu ehtimaldan xəbərdarmışcasına yumurtalarını sabit istilikdə tuta bilmək üçün fövqəladə bir səy göstərər.

Bəzi timsah növləri isə çuxur qazmaq yerinə (yan səhifədəki şəkildəki kimi) sərin suyun üzərinə otdan yuva tikər. Bu tədbirə baxmayaraq əgər yuvadakı istilik yüksəlsə, bu dəfə üzərinə sidik cövhəri səpərək mühiti sərinlədərlər. Yumurtaların qırılma mərhələsində yuvadan olduqca qüvvətli səslər gəlməyə başlayar. Bu səslər ana üçün kritik anın gəldiyini bildirən xəbərdarlıqdır. Ana timsah dərhal yumurtaları ortaya çıxardır. Balaların çölə çıxmasına dişlərini sanki bir maqqaş kimi istifadə edərək kömək edər. Doğulan balalar üçün ən etibarlı yer, analarının ağzında olan və xüsusi olaraq bu iş üçün yaradılmış olan və təxminən yarım düjün balanı saxlaya biləcək həcmdəki qoruyucu kisədir.

Bura qədər verilən bir neçə nümunədə də görüldüyü kimi bütün canlılar arasında köməkləşmə və fədakarlıq vardır. Şüurlu bir insan üçün təbiətdə görülən mükəmməl uyğunlaşma, üstün bir Yaradıcının varlığının dəlillərini açıqca ortaya qoyar. Yəni göylərdəki və yerdəki hər şeyin Yaradıcısı olan Allahın açıq-aşkar varlığının dəlillərini...

Meqapod Quşunun İstilik Texnologiyasi

Sakit okean adalarında yaşayan meqapod adlı quş, balaları üçün maraqlı bir "kürt maşını" hazırlayar.

Dişi meqapod, yaz mövsümü boyunca hər 6 gündən bir yumurta yumurtlayar. Ancaq meqapodun yumurtaları öz ölçüsünə görə olduqca böyük, demək olar ki, dəvəquşu yumurtası boydadır. Bu səbəblə də, ana meqapod, ancaq birinin üzərində kürtə yata bilər. Bu vəziyyətdə, irəliləyən hər 6 gündən bir ananın yumurtlayacağı yeni yumurtalar, açıqda qalma, bu səbəbdən də istilik azlığından ölmə təhlükəsiylə qarşı-qarşıya qalar. Halbuki, meqapod üçün bu bir problem deyil. Çünki az əvvəl də ifadə etdiyimiz kimi, bu problem, bir növ kürt maşını sayəsində həll edilər. Ata meqapod, təbiətdə ən asan olan materiallardan, yəni qum və torpaqdan istifadə edərək, kürt maşını istehsal edəcək qabiliyyətdə yaradılmışdır.

Bunun üçün ata meqapod, daha yumurtlama dövrü başlamadan 6 ay əvvəl, nəhəng pəncələriylə 5 m. diametrində və 1 m. dərinliyində bir çuxur qazmağa başlayar. Sonra çuxuru yaş otlar və yarpaqlarla doldurar. Bundakı məqsəd, çürüyən bitkilərdəki bakteriyaların çıxardığı istiliyi, yumurtalar üçün istifadə etməkdir.

Ancaq bu əməliyyatın reallaşması üçün əlavə tənzimləmələr də lazımdır. Çünki bitkilərin çürümələrinin və istilik ortaya çıxarmalarının əsil səbəbi, meqapodun bitki yığını içində etdiyi qıf formasındakı dəlikdir. Bu dəlik qış boyunca yağışın içəri sızmasını və üzvi maddələrin nəmli tutulmasını təmin edər. Beləcə, nəm səbəbiylə üzəri qumla örtülmüş olan bitkilərdə çürümə başlayar və istilik ortaya çıxar.

Yazın, yəni Avstraliya üçün quraq mövsümün başlamasından az əvvəl erkək, çürümüş bitki təbəqəsini havalandırmağa başlayar. Bu istilik tarazlığının qorunması üçündür. Dişi quş da hərdənbir çuxurun yanına gələrək kişinin işləyib-işləmədiyinə nəzarət edər. Sonunda dişi, çürüyən bitkilərin üzərindəki quma yumurtlayar.

Həssas Bir Termometr; Erkək Meqapod

"Kürt maşını"nın üstündəki balaların inkişaf edə bilməsi üçün, istilik (+) 33oC-də sabit tutulmalıdır. Erkək, bunu təmin edə bilmək üçün, termometr kimi həssas dimdiyi ilə tez-tez qumların istiliyini ölçər. Lazım olsa yüksələn istiliyi salmaq üçün ventilyasiya dəlikləri açar. Belə ki, çöldən qum koması üzərinə 1-2 ovuc torpaq atılacaq olsa, erkək meqapod dərhal artıq qumu ayaqlarıyla çölə ataraq, istilikdəki ən kiçik dəyişməni belə əngəlləyər. Bu qoruma altında balalar dünyaya gəlir. Dünyaya yeni gələn balalar o qədər inkişaf etmişdir ki, yumurtadan çıxdıqdan bir neçə saat sonra uça bilərlər.

İnsan oğlunun belə etməkdə çətinlik çəkdiyi bu cür işi, bu heyvanlar milyonlarla ildir necə bacarır? Heyvanlarda, insan kimi bir şüur olmadığını bildiyimizə görə, bu hadisənin tək şərhi, heyvanın bu iş üçün "proqramlaşdırılmış", əvvəldən bu işi edəcək şəkildə yaradılmış olduğudur. Əks halda, nə bu iş üçün 6 ay əvvəldən hazırlıq etməsi, nə də mürəkkəb kimyəvi əməliyyatın quruluşunu bilməsinin açıqlanması mümkün deyil. Niyə yumurtaları qorumaq üçün belə bir zəhmətə girişdiyi maraqlı sualdır. Tək cavabı isə, Allahın canlılara verdiyi çoxalma və balaları qoruma istəyində gizlidir.

Ququ Quşu

Ququ quşunun, başqa quşların yuvalarına yumurtlayıb, balalarını bu yuvalardakı valideynlərə baxdırdığını bilirdinizmi?...

Dişi ququ, yumurtlama vaxtı gəldiyində sanki zamanla yarışar. Həmişə ayıq və diqqətli olan quş, yarpaqlar arasında gizlənərək, yuva quran cütləri gözləyər. Daha əvvəldən yaxşı tanıdığı quş növünün yuva qurduğunu görüncə nə vaxt yumurtlamalı olduğuna qərar verər. Artıq, balaya baxacaq quş müəyyən olunmuşdur.

Ququ, baxıcı quşun yumurtlamağa başladığını görən kimi hərəkətə keçər. Quş yumurtladıqdan sonra yuvadan ayrılan kimi, heç vaxt itirmədən yuvaya gedər və öz yumurtasını qoyar. Amma burada çox ağıllı olaraq, yuvanın həqiqi yumurtalarından birini aşağı atar. Bu, yuvanın sahibi olan quşun şübhələnməsinə maneə törədəcək.

Dişi guguk kuşu, yumurtalarını başka bir kuşun yumurtalarının yanına bırakır. Bunun için seçtiği bir yuvayı uzun süre gözetler. Yuvanın sahibi uzaklaşınca, hemen yuvaya gizlice bir yumurta bırakır. Bu arada yuvadaki yumurtalardan birini de aşağı atarak, durumun fark edilmesini önler.

Ana ququ quşu, balasının təhlükəsiz bir həyata atılması üçün təəccüblənəcək qədər mükəmməl bir strategiya və zaman müəyyən edir. Çünki dişi ququ bir mövsümdə 1 deyil, tam 20 yumurta qoyar. Buna uyğun olaraq, çox sayda baxıcı valideynlər təyin edib, bunları müşahidə etməsi və yumurtlama zamanlarını yaxşı bilməsi lazımdır. Ana ququların iki gündən bir yumurtlamaları və hər yumurtanın yumurtalıqda beş gündə meydana gəlməsi səbəbindən, quşun itirəcək bir dəqiqəsi yoxdur.

12 günlük kürt dövrü keçirib yumurtadan çıxan ququ balası, 4 gün sonra gözlərini ilk dəfə açdığında, ona çox şəfqətli davranan -amma əslində özünün olmayan- valideynləri ilə qarşılaşar. Yumurtasından çıxan kimi ilk işi də, valideynlərin olmadığı bir zamanda, yuvadakı digər yumurtaları aşağı atmaqdır. Baxıcı valideynlər özlərinin sandıqları balanı böyük diqqətlə bəsləyərlər. Balanın yuvadan ayrılacağı 6-cı həftəyə doğru qarşımıza kiçik iki quşun (valideynlərin) doyurduğu böyük quşun, yəni ququnun maraqlı görünüşü çıxar.

Yavru guguk kuşunun yumurtadan çıkar çıkmaz yaptığı ilk iş yuvadaki diğer yumurtaları sırtlayarak yuvadan aşağı atmaktır. Böylece yuvadaki bakıcı ebeveynler yalnızca kendisini besleyecektir. YAVRU HANGİSİ? Bakıcı kuş, 6 hafta geçmesine ve guguk kuşu yavrusu kendisinin birkaç misli büyüklüğe ulaşmasına rağmen annelik vazifesini özenle sürdürür.

Ququ quşunun, balalarını başqa quşların himayəsinə verərək tərk etməsi üzərində düşünək. Görəsən ana ququ, balalarına baxmağa tənbəllik etdiyindən və ya yuva qurmağı heç cür bacara bilmədiyindənmi belə bir yola müraciət etmişdir? Yoxsa, daha əvvəllər yuva qurub balasına baxdığı halda, bunun olduqca zəhmətli bir iş olduğunu fərq etmiş, ardından bu üsulu kəşf etmişdir? Sizcə, bir quş öz başına belə bir plan qura bilərmi? Əlbəttə ki, bu fərziyyələrin heç biri doğru deyil. Bu canlıya nələr edəcəyi ilham edilir. Ququ quşları da digər bütün varlıqlar kimi Allahın özlərinə əmr etdiklərini edirlər.

Eşşəkarisi "Pepsis"İn Tarantul İlə Döyüşü

Nəhəng eşşəkarısı "pepsis" çoxalma mövsümü boyunca, digər bir çox heyvanın əksinə, yuva qurmaq, kürtə yatmaq kimi işlərlə məşğul olmaz. Çünki yaradılışında ona verilən çoxalma mexanizmi çox fərqlidir. Çöl arısı, dünyanın ən iri və ən zəhərli hörümçəyi olan tarantuldan istifadə edərək yumurtalarını bəsləyib-qoruyacaqdır.

Tarantullar ümumiyyətlə, torpaq altında qazdıqları tunellərdə gizlənərlər. Ancaq eşşəkarısı, tarantulun qoxusuna həssas xüsusi qəbuledicilərlə təchiz edilmişdir və bu səbəblə ovunu tapması çox da çətin olmaz. Ancaq tarantul sıx rast gəlinəcək növ heyvan deyil. Buna görə eşşəkarısının tək bir tarantul tapmaq üçün saatlarla torpaq üzərində gedər. Bu səfər əsnasında antenalarının həssaslıqlarını itirməməsi üçün onları tez-tez təmizləməyi də unutmaz.

“Əgər anlayırsınızsa, bilin ki, O, şərqin, qərbin və bunların arasında olanların Rəbbidir!” (Şuəra surəsi, 28)

Tarantul tapıldığında isə böyük bir döyüş başlayar. Tarantulun əsil silahı öldürücü olan qorxunc zəhəridir. Mübarizənin ilk əvvəlində tarantul dərhal arını sancar. Amma bu eşşəkarıları (pepsis) tarantulun zəhərinə qarşı xüsusi bir padzəhərlə qorunmuşdur. Bədənlərindəki xüsusi bir ifrazat sayəsində hörümçəyin qüvvətli zəhərindən təsirlənməzlər.

Bu vəziyyətdə hörümçəyin arıya qarşı edə biləcəyi bir şey yoxdur. Sancma sırası arıya gəlmişdir. Hörümçəyi qarnının sol üst tərəfindən sancan arı zəhərini bura boşaldar. Hörümçəyin bədəninin bu qisminin seçilməsi son dərəcə maraqlıdır; çünki hörümçəyin ən həssas yeri bu bölgədir. Hadisənin ən maraqlı tərəfi bu mərhələdən sonra başlayar: Arının zəhəri, tarantulu öldürmək üçün deyil, onu iflic etmək üçün bədəninə vurulmuşdur.

Pepsis tarantulayı karnının sol üst tarafından sokar (ilk resim). Bu bölge tarantulanın felç olması için en uygun noktadır.

Hərəkətsiz qalan tarantulu sürüyərək uyğun bir yerə daşıyan eşşəkarısı, burada bir çuxur qazar və tarantulu çuxurun içinə daşıyar. Bundan sonra tarantulun qarnında bir dəlik açan eşşəkarısı arısı bura tək bir yumurta buraxar.

Bir neçə gün içində yumurtadan pepsisin balası çıxar. Bala dəyişmə keçirəcəyi barama dövrünə qədər tarantulun ətini yeyərək bəslənəcək və onun bədəni içində qorunacaq.

Eşşəkarısı, çoxalma mövsümü boyunca buraxacağı 20 yumurtanın hər biri üçün, bir tarantul tapmaq məcburiyyətindədir.

Bu inanılmaz üsula baxdığımızda görünən, arının çoxalma sisteminin xüsusi olaraq tarantula nizamlanmış şəkildə yaradıldığıdır. Əks halda, arının bədənində tarantul zəhərinə qarşı padzəhər olması, ya da tarantulu iflic edəcək xüsusiyyətdə bir maye ifraz etməsi heç bir şəkildə açıqlana bilməz.