Canlilarin “Ailə” Daxilindəki Fədakarliqlari (1/2)

Heyvanların bir qismi, bütün həyatları boyu və ya çox uzun bir müddət digər ailə üzvləriylə birlikdə yaşayırlar. Məsələn, pinqvinlər və qu quşları ölənə qədər eyni yoldaşla birlikdə yaşayan canlılardır. Dişi fillər və pələnglər isə anaları və hətta nənələri ilə birlikdə yaşayırlar.24

Məməlilərdə adətən, kişilər özlərinə bir ailə qurarlar. Bu ailədə dişilər və balalar olar. Ancaq ailə sahibi olmaq xüsusilə yetkin heyvanlara əhəmiyyətli məsuliyyətlər gətirir. Erkək, tək başına yaşayan eyni cinsdən nümayəndələrə nisbətən daha çox ov etməlidir. Həmçinin, özünü asanlıqla qoruya biləcəyi halda, artıq qorunması və saxlanılması lazım olan başqa fərdlər də vardır. Üstəlik, özünü müdafiə edə bilməyən balaları qorumaq, çox vaxt əhəmiyyətli fədakarlıqlar tələb edir.

Heyvanların ailə qura bilmək və sonra da ailə fərdlərinə baxa bilmək üçün böyük səy göstərmələri, həyatlarını təhlükəyə atmaları, narahat olmaları üzərində düşünülməsi lazım olan bir mövzudur. Heyvanlar niyə çətin olanı seçir?

Heyvanların bu seçimləri Darvinin “güclü olan yaşayar, zəif olan isə tapdalanaraq yox olar” tezisini tamamilə etibarsız hala salır. Çünki sonrakı səhifələrdə bir çox nümunəsini görəcəyimiz kimi, təbiətdə zəiflər tapdalanmır, əksinə çox vaxt güclülər tərəfindən “ölmək bahasına da olsa” qorunurlar.

Ailə Fərdlərinin Bir-Birlərini Tanımaları

Sürü halında yaşaya bilmələri üçün hər şeydən əvvəl, bir ailəyə mənsub canlıların bir-birlərini tanımaları lazımdır. Necə ki, olduqca geniş sahələrdə, çox sıx koloniyalar halında yaşayan canlılar belə öz balalarını, yoldaşlarını, ana-atalarını və ya qardaşlarını tanıya bilirlər.

Hər növün bir-birini tanıma metodları müxtəlifdir. Məsələn, yerdə yuva quran quşlar, balalarının həm səsini, həm də görünüşünü tanıyırlar. Bunlardan biri olan siyənək balığı qağayıları isə balalarını çox böyük koloniyalar içində yetişdirər. Ancaq buna baxmayaraq, balaları görüş məsafəsində olmasa belə, onların ehtiyac içindəki haraylarına tezliklə cavab verə bilər, qətiyyən onların səsini digərləri ilə qarışdırmazlar. Balalarının olduğu yerə başqa bir bala girdikdə, tezliklə ayırd edərək onu o yerdən uzaqlaşdırarlar.25

Məməlilər isə balalarını ümumiyyətlə, qoxularından tanıyırlar. Bala anadan olan kimi ana onu iyləyər və bundan sonra balasını qətiyyən digər balalarla qarışıq salmaz.(26)

Bu mövzuda ən müvəffəqiyyətli canlılardan biri pinqvinlərdir. Bir-birlərinin bənzəri olan bu canlıların arasında, diqqətli bir gözlə baxdıqda belə, onları bir-birindən fərqləndirmək demək olar ki, qeyri-mümkündür. Buna görə də pinqvin ailəsinin üzvlərinin bir-birlərini heç çətinlik çəkmədən tanımaları olduqca təəccüblüdür. Xüsusilə də, dişi pinqvinin 2-3 ay müddətində həyat yoldaşı və balası üçün qida tapmaq dalınca gedib, qayıtdıqda hər ikisini də tanıması düşünülərsə...

Penguenler avlanmaya giderlerken, yavrularını birarada bırakırlar. Böylece yavrular birbirlerine sokularak soğuktan korunurlar. Peki penguenler döndüklerinde yavrularını nasıl tanırlar? Allah, penguenleri birbirlerini seslerinden tanıyabilme yeteneği ile yaratmıştır. Bu sayede birbirinin tıpatıp aynısı olan penguenler, yavrularını ve eşlerini kolaylıkla tanıyabilirler.

Ana pinqvin 2 və ya 3 aydan sonra geri qayıtdıqda, yüzlərlə pinqvinin arasından balasını və yoldaşını asanlıqla seçər. Daha da maraqlı olanı, yetkin pinqvinlər dənizə ovlamaq dalınca getmədən əvvəl koloniyadakı bütün balaları toplayıb və onları sanki bir uşaq bağçasındaymış kimi bir yerə toplamalarıdır. Bu davranışları sərt şaxtaya qarşı bir tədbirdir. Bir yerdə duran balalar möhkəm şəkildə bir-birlərinə yaxınlaşar və beləcə qızışarlar. Ancaq bir problem var. Yetkin pinqvinlər ov ovlamaqdan qayıtdıqları vaxt yüzlərlə bala arasından öz balalarını necə tapacaqlar? Bu, pinqvinlər üçün bir problem deyil. Hər pinqvin qayıtdıqda ən yüksək səs tonuyla qışqırmağa başlayır və hər bala anasını və ya atasını səsindən tanıyaraq onların yanına gedir.27 Şübhəsiz ki, minlərlə pinqvin arasından bir-birlərini ayırd etmələrini təmin edəcək ən yaxşı üsul səslərindən tanımalarıdır. Bəs necə olur ki, xarici görünüşləri eyni olduqları halda bir-birlərini ayırd edə bilmək üçün pinqvinlərin hər biri müxtəlif səslərə sahib olur? Üstəlik pinqvinlər bir-birlərinin səslərini ayırd etmə qabiliyyətini haradan qazanmışlar? Heç bir pinqvin bu xüsusiyyətləri və imkanları öz iradəsiylə fikirləşib qazana bilməz. Bu xüsusiyyətlər, pinqvinlərə “verilmiş” olmalıdır. Bəs bu xüsusiyyət və qabiliyyətləri onlara verən kimdir? Təkamülçülərə görə “təbiət” vermişdir. Görəsən təbiətin hansı elementi heyvanlara belə bir şüuru qazandıra bilər? Qütb bölgələrindəki buzlar mı? Qayalıqlar mı? Əlbəttə ki, cavab bunların heç biri ola bilməz, çünki təkamülçülərin bir çox güc və qabiliyyət ətf etdikləri təbiət daşdan, qayalardan, ağaclardan, buzlardan ibarət və özü də yaradılmış olan bir varlıqlar yığınıdır. Onda yuxarıdakı sualın cavabı aydındır: Pinqvinlərin hər birini fərqli bir səs və digərlərinin səsini tanıma qabiliyyəti ilə yaradan və beləcə həyatlarını asanlaşdıran, hər şeyi “qüsursuzca var edən” Allahdır.

Balalar Üçün Inşa Edilən Rahat Yuvalar

Heyvanların, xüsusilə də balaların qorunmasında “yuvalar”ın əhəmiyyətli bir funksiyası var. Buna görə də bir çox canlı növü təəccüb oyandıran taktikalardan istifadə edərək, bir çox memarlıq xüsusiyyətlərinə sahib yuvalar tikərlər. Yuvaların inşasında çox müxtəlif metodlardan istifadə edilər. Heyvanlar çox vaxt bir memar kimi plan qurar, həqiqi bir bənna kimi işləyər, bir mühəndis kimi texniki həllər tapar, bəzən də bir dizayner kimi yuvalarını dekorasiya edər, bəzəyərlər. Çox vaxt bu usta podratçılar yuvalarını hazırlamaq üçün gecə-gündüz heç dayanmadan işləyərlər. Əgər həyat yoldaşları varsa, iş bölgüsü apararaq bir-birlərinə kömək edərlər. Ən çox diqqət göstərilən yuvalar isə, yeni doğulacaq balalar üçün hazırlanan yuvalardır.

Birçok memeli hayvan yavrusunu doğduktan hemen sonra yalayarak temizler ve bu sırada onun kokusunu da tanımış olur. Bu sayede yavrusunu diğer hayvanların arasından rahatlıkla ayırt edebilir.

Yuvaların hazırlanma texnikaları, şüuru və zəkası olmayan bir canlıdan gözlənilməyəcək qədər mükəmməldir. Sonrakı səhifələrdə nümunələri veriləcək olan bu yuvaların, heyvanların öz zəkalarıyla dizayn edilməyəcəkləri çox aydındır. Çünki heyvanların bu yuvaları inşa etməzdən əvvəl bir çox mərhələni planlamış olmaları lazımdır. Əvvəlcə yumurtalarının və ya balalarının təhlükəsizliyi üçün bir yuvaya ehtiyacları olduğunu başa düşmələri lazımdır. Sonra isə yuva üçün ən uyğun yeri təsbit etməlidirlər, çünki heç bir canlı yuvasını təsadüfi bir yerdə qurmaz.

Yuvanın quruluşu və istifadə olunan materiallar əraziyə görə “xüsusi olaraq” seçilir. Məsələn, dəniz quşları su qırağında yaşadıqları üçün, ani su basqınlarına qarşı suda batmayan və suda üzə bilən otlardan ibarət olan xüsusi yuvalar qurar. Qamışlıqların olduğu sahələrdə yaşayan quşlar isə, külək əsdiyi vaxt yelləndikdə yuvadakı yumurtaların düşməməsi üçün geniş və dərin yuvalar qurarlar. Bununla yanaşı, çöl quşları, yuvalarını temperaturun ətraf mühitə görə ən az 10 dərəcə daha aşağı olduğu kolluqların başında qurarlar. Çünki əks təqdirdə yer səthində 45 dərəcə olan temperatur, balalar üçün sanki bir soba təsiri yaradacaq və qısa müddətdə ölmələrinə səbəb olacaq.

Çulhakuşları, büyük bir çaba harcayarak, topladıkları çeşitli malzemelerle, bir dala astıkları küre şeklinde yuvalar kurarlar.

Yuvaların inşa edildiyi yer mövzusunda aparılan seçim həm məlumat, həm də zəka tələb edir. Halbuki, bir heyvanın su basqını ehtimalından və ya yüksək temperaturun balalarına verəcəyi zərərdən xəbərdar olması və bu cür təhlükələrdən necə xilas olacağını hesablaması qeyri-mümkündür. Ortada şüuru, ağlı və elmi olmayan canlılar, lakin eyni zamanda da şüurlu, ağıllı və elmə əsaslanan davranışlar vardır. Digər bir sözlə şüurun, ağlın və elmin sahibi olan Allahın qüsursuz yaratması var.

Canlılar üçün balalarının həyatı çox əhəmiyyətlidir, yumurtladıqdan və ya doğduğu andan etibarən tək məşğuliyyətləri balalarıdır. Balaların qorunmasına çox böyük bir qayğı ilə yanaşarlar. Məsələn, arıquşu balalarını qorumaq üçün təkcə yuva qurmaqla kifayətlənməz, ətrafda bir çox “saxta yuvalar” da qurar. Bunun səbəbi, balaların böyüdüyü əsl yuvanı, saxta yuvalar arasında gizlətmək və düşmənin diqqətini başqa yuvalara çəkməkdir. Bu, əlbəttə ki, arıquşunun öz zəkasından qaynaqlanması qeyri-mümkün olan olduqca incə planlanmış bir aldatma taktikasıdır. Yuvanı düşmənlərdən qorumaq üçün müraciət edilən ən geniş üsullardan bir başqası da yuvanı quru yarpaqların və ya tikanlı bir kolluğun içində gizlətməkdir. Bəzi növlər də, bir oyuğun içində ana və yumurtaları olduğu halda, onları qorumaq məqsədiylə ya bu oyuqların girişini palçıqla örtər ya da ifrazatlarını və torpağı qarışdıraraq hazırladıqları suvaqdan istifadə edərək, girişə kvadrat formasında bir divar hörərlər.

Bir çox quş növü, bitki liflərini, ot və kol-kos kimi maddələri hörərək, balalarının rahat böyümələri üçün çox möhkəm və xeyli maraqlı yuvalar qurar. İlk dəfə bala verəcək olan gənc bir quş, bir yuvanın necə qurulduğunu o günə qədər heç görmədiyi halda, daha ilk cəhdində qüsursuz bir yuva inşa edə bilər.

Şübhəsiz ki, bütün bunlar bəhsi keçən canlıların özbaşına sahib ola biləcəkləri qabiliyyətlər deyil. Elə isə quşlara və digər canlılara qüsursuz deyilə biləcək yuvaları inşa etdirən güc nədir? Canlılar sahib olduqları bu qabiliyyətləri necə qazanırlar?

Canlıların bu qabiliyyətləri haqqında diqqət yetirilməsi lazım olan bir incəlik də var: Hər canlı doğulduğu andan etibarən öz növündən olanların istifadə etdiyi yuvanın qurulması ilə əlaqədar bütün məlumatlara malikdir. Bir heyvan növü, dünyanın harasında olursa olsun, yuvasını eyni şəkildə inşa edər. Bu, canlıların yuvalarını inşa etmə üsullarını təsadüfi əldə etmədiklərinin, bu məlumatların və qabiliyyətlərin hamısının heyvanlara tək bir güc tərəfindən verildiyinin açıq dəlilləridir. Onlara bu məlumatları ilham edən və onları üstün qabiliyyətlərlə birlikdə yaradan sonsuz elm və güc sahibi Allahdır.

Heyvanların yuvaları araşdırıldıqda, görülən memarlıq üstünlükləriylə yanaşı, ana və atanın yuvanın hazırlanması üçün göstərdikləri fövqəladə fədakarlıqlar da diqqətəlayiqdir. Məsələn, quşlar balaları üçün yuvaları böyük bir diqqətlə hazırlayarkən, özlərinə daha sadə yuvalar inşa edər.(28) Yuvaların hazırlanma mərhələlərini fikirləşdikdə isə bu heyvanların nə qədər böyük zəhmətlərlə bu yuvaları inşa etdikləri, nə qədər çox enerji sərf etdikləri və necə bir fədakarlıq etdikləri daha yaxşı aydın olacaq. Bir quşun, inşa etdiyi ən adi bir yuva üçün belə yüzlərlə dəfə uçub, kol-kos toplaması lazımdır. Çünki hər dəfə dimdiyində yalnız bir və ya iki parça daşıya bilər. Ancaq bu vəziyyət quşu həvəsdən salmaz və böyük bir səbirlə lazım olan maddəni daşımağa davam edər. Bu əsnada əsla bezib yorulmaz, yorulduğu üçün maddəni əskiltməz, heç bir təfərrüat üçün tənbəllik etməz.

"Allah sizi torpaqdan, sonra nütfədən yaratmış, sonra da sizi cütləşdirmişdir. Onun xəbəri olmadan heç bir dişi nə hamilə olar, nə də daşıdığını yerə qoya bilər. Uzunömürlünün uzun ömür sürməsi də, onun ömrünün qısaldılması da ancaq Yazıda (Lövhi-məhfuzda) yazılmışdır. Həqiqətən, bu, Allah üçün çox asandır." (Fatir Surəsi, 11)

Darvinin təbii seleksiya iddiasına görə bu canlıların yalnız özlərini düşünmələri lazım idi. Əgər güclülərin yaşaya bildiyi, amansız bir mübarizənin davam etdirildiyi bir mühit olsa, bu canlılar gücsüz canlıları yaşada bilmək üçün özlərini hardasa “həlak edəcək” qədər səy göstərərdilərmi? Və ya hələ bu gücsüz canlılar doğulmadan əvvəl onlar üçün ən təhlükəsiz mühiti hazırlamalarını necə izah etmək olar? Bu sualların heç birinə nə Darvinin təbii seleksiya nəzəriyyəsi, nə təkamül nəzəriyyəsi, nə də hər hansı bir ateist düşüncə cavab verə bilməz. Bu sualların yeganə və açıq bir cavabı vardır, bu canlılara fədakarlıq, səbir, stabillik, çalışqanlıq, əzm kimi xüsusiyyətləri verən Allahdır. Allah onlara bu hissləri ilham edər ki, gücsüz olanlar güclü olanlar tərəfindən qorunsun, təbiətdəki tarazlıq davam etsin, bu canlıların nəsilləri özləri üçün təyin olunan vaxta qədər yox olmasın və insanlar üçün Allahın sənətinin, gücünün, elminin, yaratmasındakı üstünlüyünün canlı dəlili olsun.

Sonrakı səhifələrdə memarlıq və dekorasiya qabiliyyətləri ilə tanınan bəzi canlılardan nümunələr veriləcək. Xüsusilə quş yumurtaları və balaları, bir yuvada qorunmağa ən çox möhtac olan canlılardır. Buna görə də Allah quşlara tam ehtiyaclarına uyğun yuvalar qurmalarını ilham edər.

Quşlar Möhtəşəm Yuvalarını Necə Qurarlar?

Quşlar, yuva qurmaq mövzusunda ən məharətli canlılar olaraq tanınır. Müxtəlif quş növlərinin özlərinə xas yuva qurma taktikaları var və heç səhv etmədən bu qüsursuz strukturları inşa edərlər.

Quşların yuva inşa etmələrinin ən əhəmiyyətli səbəbi, yumurtalarının və sonra da bu yumurtadan çıxan balaların olduqca müdafiəsiz vəziyyətdə olmalarıdır. Xüsusilə də, ana quş balaları üçün ova getdikdə balalar tamamilə müdafiəsiz qalar. Ancaq ağacların başında, ağaclardakı oyuqlarda, yamaclarda və ya otların arasında böyük bir məharətlə gizlənmiş yuvalar, bu balalar üçün əhəmiyyətli bir sığınacaq funksiyası yerinə yetirər.

Quş yuvalarının bir xüsusiyyəti də balaları soyuqdan qorumalarıdır. Balalar tüksüz doğulur və həmçinin, çox hərəkət edə bilmədikləri üçün əzələlərini heç işlədə bilməzlər. Buna görə də, balaların donmamaları üçün soyuqdan təcrid edilmiş yuvalara ehtiyacları vardır. Xüsusilə, “hörgülü yuvalar”, quruluş etibarilə balaları bu istiliklə təmin edə bilir. Bu yuvaların hazırlanması isə olduqca təfərrüatlı və çətindir. Dişi quş yuvanı çox uzun bir müddətdə böyük bir qayğı ilə hörərək meydana gətirər. Həmçinin, yuvanın içini lələk, lif və tüklərlə dolduraraq, beləcə yuvanın izolyasiyasını artırmış olar.29

Terzi kuşları gagalarını iğne olarak ve yaprak liflerini veya örümcek ağlarını da iplik olarak kullanarak, yaprakları birbirine son derece düzgün bir şekilde dikerler. Böylece konforlu yuvalar oluştururlar.

Hər növdə yuva qurmaq üçün material toplamaq olduqca əhəmiyyətlidir. Quşlar gün ərzində görəcəkləri inşaat işləri üçün lazımlı materialı toplayırlar. Quşların dimdikləri və ayaqları müxtəlif materialları daşımaq və istifadə etmək üçün xüsusi olaraq dizayn edilmişdir. Yuvanın quruluşu dişiyə aiddir, lakin yuvanın qurulacağı yeri erkək seçir.

Quşlar bu memarlıq abidələrini palçıq, yarpaq, sarmaşıq, tük və kağız kimi maddələrdən faydalanaraq qurarlar. Quş yuvalarının xüsusiyyətləri, istifadə ediləcək materiallardan və bənnaların tətbiq etdiyi üsullardan asılıdır. Yuvalar, istifadə olunacaq materialın elastikliyi, dayanıqlılığı və sərtliyi nəzərə alınaraq qurular. Material, sıxışdırılmağa ya da gərilməyə əlverişli olmalıdır. Həmçinin, müxtəlif növ materiallardan birlikdə istifadə olunması, tikilinin sahib olduğu qoruyucu xüsusiyyətləri artırar. Yeri gəlmişkən, palçıqla bitki liflərini qarışdırmaq yuvadakı çatların artmasının qarşısını alır.

Quşlar topladıqları materiallarla əvvəlcə inşaatın palçığını hazırlayarlar. Beləliklə də, yuva quran quşlardan biri uçurum qaranquşudur. Uçurum qaranquşların yuvalarını uçurumun kənarlarına, bina və ya həyət divarlarına sement ilə yapışdırar. Bu sementi isə olduqca məharətli üsullarla əldə edirlər. Dimdikləriylə palçıq və ya gil hissəcikləri toplayar və bu materialları tikinti sahəsinə daşıyarlar. Palçığı yapışqanlı tüpürcəkləriylə qarışdırıb, uçurumun səthinə sürtər və üstündə yumru bir açıqlıq saxlayaraq düzgün bir saxsı formasında görünüş verərlər. Çanağın içini ot, yosun və lələklə doldurarlar. Bu yuvaları çox vaxt sallanan bir qaya çıxıntısının altında inşa edərlər ki, yağış yağdıqda palçığı yumşaldıb yuvanı dağıtmasın.30

Bəzi Cənubi Afrika quşları (Anthoscopus) isə, iki hissəyə ayrılmış olan xüsusi yuvalar qurarlar. Bu yuvalarda kürt otağının əsl girişi gizlənmişdir. Yuvanın digər girişi isə görünən bir yerdədir. Bu incəlik, ovçu heyvanlar üçün hazırlanmış olan bir hiylədir.31

Bununla yanaşı, Amerikan sarıköynəkkimilər cinsindən olan bir quş növü, yuvasını çöl arısı sürülərinin yanında qurar. Çünki bu arılar, ilanları, meymunları, quru tutuquşuları və xüsusilə də bu quşlar üçün öldürücü təhlükə olan bir növ ağcaqanadı, öz yuvalarının yanına qoymazlar.32 Sarıköynək quşu da, beləliklə, öz balalarını bu təhlükələrə qarşı qorumuş olar.

Dərzi Quşlarının “Tikdikləri” Yuvalar

Hindistan dərzi quşunun dimdiyi bir tikiş iynəsi kimidir. İplik kimi istifadə etmək üçün hörümçək torundan ipək, toxumlardan pambıq və ağac qabıqlarından da lif əldə edər. Hələ də inkişaf edən bir ağacdakı yarpaqları seçər və kənarları üst-üstə düşəcək şəkildə bu yarpaqları qopardaraq formaya salar. Bundan sonra iti dimdiyiylə hər bir yarpağın qırağında bir deşik açar. Yığdığı hörümçək toru və ya bitki liflərini bir dərzinin iynə-sapdan istifadə etməsi kimi dimdiyiylə deşiklərdən keçirər və tökülmələrinin qarşısını almaq üçün hər ilgəyə düyün vurar. Eyni əməliyyatı digər ucda da edərək iki yarpağı bir-birinə “tikmiş” olar. Bir cüt yarpağı ya da tək bir yarpağı öz ətrafında çevirmək üçün yarım düjünə qədər düyün vurmağa ehtiyac ola bilər. Sonra isə quş, bu kisəni otlarla doldurub döşəyər.(33) Həmçinin, bu yarpaqlarla örtülü kisənin içində, dişisinin yumurtalarını qoyacağı gizli bir yuva da qurar.34

Terzi kuşları gagalarını iğne olarak ve yaprak liflerini veya örümcek ağlarını da iplik olarak kullanarak, yaprakları birbirine son derece düzgün bir şekilde dikerler. Böylece konforlu yuvalar oluştururlar. Dikişçi çalıbülbülünün yuvası birbirine diktiği iki büyük yaprağın arasındadır. Terzi kuşları gibi gagasını iğne gibi kullanırken, bitkisel lifleri ve örümcek ağlarını da iplik olarak kullanır. Dokumacı kuşlar, Allah'ın kendilerine ilham etmesiyle kendilerine muhteşem yuvalar kurarlar. Üstte ve sağda dokumacı kuşun yuvasını kurma aşamaları gösterilmektedir. Kuş önce kendine yapraklardan ince uzun şeritler yapar. Sonra bir ayağı ile şeritin ucunu dalın üzerinde tutarken, diğer ucunu gagasıyla idare ederek yuva inşasına başlar. Resimlerde görüldüğü gibi, gagasını mekik gibi kullanarak yaprak liflerini diğer liflerin üzerinden ve altından sırayla geçirir. Soldaki resim ise yuvasının yapımını bitirmek üzere olan bir dokumacı kuştur.

Topluluk halinde yaşayan dokumacı kuşlar ise küçük odacıklardan oluşan ve kendilerini aşırı sıcakların etkisinden koruyan yuvalar kurarlar.

Toxucu Quşlar:

Toxucu quşların yuvaları, bu gün ornitoloqlar və digər təbiət alimlər tərəfindən, quşların qurduğu ən maraqlı tikililər olaraq göstərilir. Bu quşlar, təbiətdən tapdıqları bitki liflərini və ip olaraq istifadə edə biləcəkləri hər cür uzun bitki köklərini “parça” şəklində hörməklə özlərinə çox möhkəm yuvalar inşa edirlər.

Toxucu quş ilk növbədə istifadə edəcəyi materialı toplayır. Yaşıl və təzə yarpaqlardan özünə incə uzun zolaqlar kəsir və ya yarpaqların orta damarlarını çıxarır. Xüsusilə də təzə yarpaqları seçməsinin bir səbəbi var: Quru yarpaqlardan alacağı materiala idarə edə bilməsi və bunları parçanın toxunmasında istifadə etməsi çox çətindir, ancaq təzə yarpaq lifləri ilə bu əməliyyatlar çox asanlıqla reallaşar. Quş əvvəlcə şaxəli bir budağa, bir yarpaqdan qopardığı uzun bir lifin ucunu sarımaqla işə başlayar. Bir ayağı ilə lifin ucunu budağın üstündə tutarkən, digər ucunu dimdiyiylə idarə edər. Liflərin düşmələrininin qarşısını almaq üçün onları düyünləməklə bir-birlərinə bağlayar. İlk növbədə bir dairə yaradır, bu yuvasının girişidir. Sonra isə dimdiyindən iynə kimi istifadə edərək yarpaq liflərini digər liflərin üstündən və altından növbəylə keçirər. Hörmə əməliyyatı əsnasında hər lifi nə qədər çəkilməsinin lazım olduğunu da hesablamağı bacarmalıdır. Çünki əgər zəif toxuyarsa yuvası dərhal uçar. Həmçinin, yuvanın son vəziyyətini zehnində canlandıra bilməlidir ki, divarların nə vaxt qövs formasına salınacağına və ya çölə tərəf çıxıntı veriləcəyinə qərar versin.

Girişi hördükdən sonra yuvanın divarlarını hörməyə başlayar. Bunun üçün başaşağı dayanar və içəridən işə davam edər. Dimdiyiylə bir lifi digərinin altına salar və sonra həssas bir şəkildə çöldə qalan ucunu tutar və möhkəm şəkildə çəkər. Beləliklə də, olduqca müntəzəm bir hörgü əmələ gətirər.36

Göründüyü kimi toxucu quş yuvasını qurarkən həmişə bir neçə mərhələ sonrasını hesablayaraq hərəkət edir. Əvvəlcə yuvası üçün ən uyğun materialı toplayar, yuvanı hörməyə təsadüfi bir yerdən başlamaz. Əvvəlcə girişi hörər və oradan divarlara keçərək davam edər. Haranı qövs formasına salacağını, haranı genişlədəcəyini çox yaxşı bilir. Üstəlik, bunları edərkən olduqca məharətli, ağıllı və qabiliyyətli rəftarlar göstərər, davranışlarında heç bir təcrübəsizlik əlaməti görünməz. Eyni anda iki işi görə biləcək qədər (bir tərəfdən ayağı ilə düşməməsi üçün yarpaq lifindən tutub, digər tərəfdən lifin o biri ucunu dimdiyiylə idarə edər) qabiliyyətlidir. Heç bir hərəkəti təsadüfi deyil, əksinə olduqca şüurlu və məqsədyönlüdür.

Toxucu quşların başqa bir növü isə, yağışın təsirini nəzərə alaraq “tavanından su sızmayan” çox möhkəm bir yuva inşa edər. Bu quş, ətrafdan yığdığı bitki liflərini, ağzında olan bir ifrazatla qarışdıraraq xüsusi bir məhlul hazırlayar. Bu ifrazat bitki liflərinə elastiklik və su keçirməmək xüsusiyyəti verər və beləliklə də, yuva üçün mükəmməl bir suvaq materialı əmələ gələr.

Yuva tamamlanana qədər keçən vaxt ərzində bu əməliyyatları dəfələrlə təkrar edən toxucu quşlarının göstərdikləri bu bacarıqları, təsadüfən, şüursuzca qazandıqlarını iddia etmək, şübhəsiz ki, qeyri-mümkündür. Bu quşlar yuvalarının hazırlanmasında-heç çətinlik çəkmədən-eyni anda bir memar, bir inşaat mühəndisi və bir inşaat ustası kimi çalışırlar.

Maraqlı yuvalar inşa edən quşların başqa bir nümunəsi də Afrikada yaşayan toxucu quş növlərindən biridir. Bu quşlar, mənzil kimi hissələrə ayrılmış, çox mürəkkəb yuvalar qurar. Bu yuvaların yüksəkliyi 3 m, eni isə 4,5 m-ə çatar və içində təxminən 200 cüt quşu yerləşdirə bilər.(37)

Sadə bir yuva qurmaq əvəzinə, bu quşlar niyə həmişə çətin və daha əziyyətli olanını seçərlər? Bu quşların özbaşına, bu qədər mürəkkəb quruluşa sahib yuvalar inşa etmələri təsadüflərlə izah oluna bilərmi? Əlbəttə ki, izah edilə bilməz. Təbiətdəki hər canlı kimi, bu quşlar da Allahın ilhamı ilə hərəkət edirlər.

Qaranquş Yuvaları:

Bəzi quşlar yuvalarını yerin altında gizlədərlər. Məsələn, sahil qaranquşları çay və ya sahil zolağı boyunca, dik torpaq sədlərinin yanında uzun tunellər qazarlar. Tunelləri yuxarı maili şəkildə açarlar və bunun sayəsində yağış yağdıqda yuvalarını sel basmaz. Hər tunelin sonunda da ot və tüklərlə örtülmüş kiçik bir otaq olar.

Cənubi Amerikada yaşayan bulud qaranquşları yuvalarını şəlalələrin arxasındakı qayalıqlarda qurarlar. Ancaq şəlalənin arxasına keçmək bir quş üçün demək olar ki, qeyri-mümkündür. Məsələn, yırtıcı quşlar, vağlar, qağayı və ya qarğa kimi quşlar şəlaləni yararaq arxa tərəfinə keçə bilməzlər. Əslində, sürətlə axan tonlarla suyun içindən keçməyə cəhd edən bir quşun havada parçalanması gözlənilir. Ancaq, bu qaranquşlar çox kiçikdir və o qədər sürətli uçarlar ki, şəlaləni bir ox kimi kəsməklə arxa tərəfinə keçə bilərlər. Bura, bu quşlar və yumurtaları üçün olduqca təhlükəsiz bir yerdir, çünki onlardan başqa heç bir canlı şəlalənin arxa tərəfinə keçməyə cəhd etməz.

Bulut kırlangıçları yuvalarını hiçbir canlının ulaşamadığı şelalelerin arkasındaki kayalıklara kurarlar.

Ancaq bu qaranquşların yuvaları üçün material toplamaq məsələsində bir problemləri var. Ayaqları o qədər kiçikdir ki, digər quşlar kimi yerə qonub ayaqları ilə materialları tuta bilməzlər. Bunun əvəzinə havada uçan tük, quru ot kimi bəzi materialları tutar və bunları yapışqan tüpürcəkləri ilə qayaların üzərinə yapışdırarlar.(38)

Hind okeanı sahillərində yaşayan bir qaranquş növünün üzvləri isə yuvalarını mağaraların içində qurar. Bu mağaraların girişləri hər dalğa gəldiyində tamamilə bağlanar. Buna görə də mağaraya girmədən əvvəl, köpüklü dalğalar üzərində, dalğaların geri çəkilməsini gözləyərək, çox hərəkət etmədən uçar və dalğa çəkilib mağaranın ağzı açıldıqdan sonra içəri daxil olarlar. Qaranquşlar, yuvalarını qurmazdan əvvəl, suyun mağara divarında buraxdığı izlərə baxaraq, suyun çatdığı ən yüksək səviyyəni təsbit edərlər. Və yuvalarını bu səviyyədən yuxarıda bir yerdə qurarlar.(39)

Afrikada yaşayan uzun ayaqlı katib quşları isə yuvalarını yüksək və tikanlı ağacların ortasında quraraq düşmənlərindən qorunarlar. Amerikanın cənub-qərbində yuva quran ağacdələnlər, nəhəng kaktus bitkilərinin tikanlı gövdəsində yuva deşiyi açarlar. Bataqlıq çalıquşları isə tələli yuvalar hazırlayar. Dişi çalıquşu, balaları üçün bir yuva hazırlayarkən, erkək çalıquşu bataqlığın ətrafında sürətlə uçaraq, əsl yuvadan diqqəti başqa istiqamətlərə çəkəcək müxtəlif tələli yuvalar inşa edər.(40)

Albatros Quşlarının Yuvaları:

Yeni doğulan kiçik balalara olan qayğıkeşlik, dərhal hər cins quşda müşahidə olunur. Bunlardan biri də albatros quşlarıdır. Albatroslar, həmişə öz doğulduqları yerdə cütləşərlər. Buna görə də çoxalma vaxtlarında koloniyalar halında toplanarlar. Erkəklər, dişilərin gəlməsindən həftələrlə əvvəl gələrək, burada əvvəlcədən mövcud olan yuvaları təmir edir, bunun sayəsində dişilər və balalar üçün mükəmməl bir rahatlıq təmin etmiş olurlar. Yumurtalara olan qayğıkeşlik isə albatros quşlarında xeyli diqqət çəkir. Çünki albatroslar, diqqətlə hazırlanan yuva içərisində yumurtaların üzərində heç tərpənmədən təxminən 50 gün ərzində dayanarlar.

Ancaq balalara qarşı göstərilən diqqət yalnız yumurtaların qorunması və baxımı ilə məhdudlaşmaz. Necə ki, albatroslar çox vaxt sadəcə balalarına qida tapa bilmək üçün lazım gəlsə, bir dəfədə 1,5 kilometrdən çox yol gedə bilirlər.(41)

Albatroslar, yumurtalarının ve yavrularının korunması için son derece özenli yuvalar kurarlar. Dişi albatroslar çiftleşme yerine gelmeden haftalar önce erkek albatroslar gelerek buradaki yuvaları tamir ederler.

Buynuzlu Quşların Yuvaları:

The male hornbill walls up his mate and eggs in a hole in a tree and looks after them there.

Çoxalma mövsümü buynuzlu quşlar üçün sıx bir fəaliyyətin başlanğıcıdır. Bu mərhələdə, balaların sağlam doğulub böyümələri üçün erkək və dişi buynuzlu quşlar, özlərindən gözlənilməyən bir müvəffəqiyyət qazanarlar. Bunun üçün görüləcək ilk iş, dişi və doğulacaq olan balalara etibarlı bir yuva qurmaqdır.

İşə, erkək buynuzlu quş başlayır və yuva qurmaq üçün ağacın üzərində bir dəlik tapar. Dişi isə bu dəliyin içinə girər və kişi də dəliyin girişini palçıqla örtər. Yalnız bu yuvanın hazırlanmasında çox əhəmiyyətli bir incəlik var. Erkək buynuzlu quş, dişi ilə balaların təhlükəsizliyini təmin etmək və onları ətraf mühitdən gələ biləcək həyati təhlükələrə, xüsusilə ilanlara qarşı qorumaq üçün palçıqla örtdüyü bu dəlikdə kiçik bir pəncərə saxlayar. Dişi yumurtaların üzərində üç ay müddətində yatar və bağlı olduğu yuvasından bir dəfə belə çıxmaz. Buna görə də erkək buynuzlu quş, həyat yoldaşı üçün yemək tapar və ona bu dəlikdən yemək verər. Balalar doğulduqda onları da yenə bu dəlikdən qidalandırar.(42) Hər iki quş da balaları üçün olduqca səbirli və fədakar davranarlar. Dişi quş üç ay müddətində ancaq özünün yerləşə bildiyi qədər kiçik bir dəlikdə heç tərpənmədən yumurtalarının üstündə oturarkən, erkək quş onları əsla özbaşına buraxmaz.

İndiyə qədər izah edilən nümunələrdən də göründüyü kimi hər quş növünün özünə xas bir yuva tikmə taktikası var. Və bu taktikalardan hər biri şüuru, ağlı və düşünmə qabiliyyəti olmayan bir heyvandan gözlənilməyəcək qədər mürəkkəbdir, hər biri bir dizayn və plan tələb edir.

"Həqiqətən, ev heyvanlarında da sizin üçün ibrət var... (Muminun Surəsi, 21)

Her kuş türünün kendine özgü bir yuva şekli vardır. Flamingolar da kendileri gibi estetik yuvalar inşa ederler.

Bir düşünelim: karşımızda bilinci ve aklı olmayan, şefkat, merhamet veya fedakarlık gibi erdemleri planlı olarak gösterecek akıl ve iradeden yoksun canlılar vardır. Ama aynı zamanda bu caBir düşünək: Qarşımızda şüuru və ağlı olmayan, şəfqət, mərhəmət və ya fədakarlıq kimi fəzilətləri planlı olaraq göstərəcək ağıl və iradədən məhrum canlılar vardır. Amma eyni zamanda bu canlılarda şəfqətli və fədakarcasına davranışlar aydın şəkildə görünər. Elə isə bu davranışların və əsərlərin qaynağı nədir? Bu canlılar bu davranışları öz iradələri ilə etmək qabiliyyətindən məhrumdurlarsa, deməli, bunları onlara etdirən, bunları onlara öyrədən bir “güc” olmalıdır. Məhz bu güc yerin, göyün və ikisi arasındakıların Rəbbi olan Allaha aiddir.nlılarda son derece şefkatli ve fedakarca davranışlar açıkça görülür. Öyle ise bu davranışların ve eserlerin kaynağı nedir? Bu canlılar bu davranışları kendi iradeleri ile yapma yeteneğinden yoksunsalar, demek ki bunları onlara yaptıran, bunları onlara öğreten bir "güç" olmalıdır. İşte bu güç yerin, göğün ve ikisi arasındakilerin Rabbi olan Allah'a aittir.

Çıplak kafalı kaya kuşu çamurdan yapılmış yuvasında otururken görülüyor.	Ebabil kuşunun yavrularını korumak için yaptığı yuva. (solda)

Müxtəlif Canlıların Inşa Etdikləri Yuvalar: Çöl Arısı

Fedakar bombus arısı

Çöl arılarının yuva hazırlanmasında göstərdikləri fədakarlıq da xeyli maraqlıdır. Gənc kraliça arı, yumurtlama prosesinə az bir müddət qalmış koloniya yaratmaq üçün uyğun bir yer axtarmağa başlayır. Yer tapdıqdan sonra isə növbə, yuvanın istehsalı üçün lazım olan tük, ot və yarpaq kimi materialların toplanmasına gələr.

İlk növbədə yuvanın ortasında, tennis topu böyüklüyündə kiçik bir otaq qurar. Bu otaq, ətrafdan toplanan materialların bir-birinə bağlanmasıyla yaradılmışdır. Növbə, yuvanı qida ilə təmin etməyə gəlmişdir. Kraliça çölə çıxar-çıxmaz, yuva üstündə dairələr çəkərək havada fırlanmağa başlayar. Bu sırada daim yuvasına tərəf istiqamətlənmişdir. Beləcə, yuvasının yerini əzbərləmiş olar. Nektarı ya da çiçək tozlarını toplayaraq kifayət qədər qidanın olduğuna inandıqdan sonra yuvasına geri qayıdar və bunları otağının ortasına boşaldar. Nektarın qida kimi istifadə edilməyən hissəsini atmaz. Bunları qurudaraq otağın hazırlandığı materialın bir-birinə yapışdığına və həmçinin, buranın izolyasiyasında istifadə edər. Nektarla qidalanan kraliça bir müddət sonra bal mumu ifraz etməyə başlayır. Topladığı çiçək tozlarından kiçik yumaqlar hazırlayar və üstlərinə, ilk işçiləri əmələ gətirəcək fərdlərin inkişaf edəcəyi 8 ya da 16 yumurta qoyar. Yumurtalarının ətrafını çiçək tozları ilə möhkəm şəkildə bağlayar.

Yeni yumurtalar yumaqların üstünə təsadüfi deyil, olduqca həssas bir şəkildə və müəyyən bir simmetriya ilə qoyular. Ancaq balaların çıxmasına qədər çıxdıqdan sonra qidalana bilmələri də əhəmiyyətlidir. Buna görə də gənc kraliça, bal mumundan bal piyalələri hazırlayaraq, bunların içərisini nektarla doldurar. Balalar 4-5 gün davam edən bir kürt dövründən sonra yumurtadan çıxdıqlarında, özləri üçün hazırlanmış olan çiçək tozu və nektarla qidalanmağa başlayarlar.

Diqqət yetirilsə, nektarı eyni bir inşaat işçisi kimi istifadə edən, həmçinin koloniyanı əmələ gətirəcək gənc fərdlərin sağlam böyüməsini və yaşamasını təmin edən, ağıl və şüur sahibi bir canlı deyil, boyu bir neçə santimetri keçməyən kiçik bir arıdır. Bu vəziyyətdə ağıla ilk gələn sual, kraliça arının niyə belə böyük bir fədakarlığa qatlandığıdır. Çünki kraliça arının, yeni doğan balaları qidalandırdıqdan sonra qazanacağı hər hansı bir şey yoxdur. Üstəlik, yerinə yeni bir kraliça gəldikdə, böyük bir fədakarlığa dözərək əmələ gətirdiyi koloniyasından da ayrılmaq məcburiyyətindədir. Onda bu qədər fədakarlıq göstərməsinin və yeni nəsilləri yaratmaq üçün qızğın bir fəaliyyət göstərməsinin tək bir səbəbi var: Bütün canlılar kimi çöl arıları da, ancaq Allahın ilhamı nəticəsində bu fədakarlığı göstərir və yeni nəsillər yaradır. Yəni, təkamülçülərin iddia etdiyi kimi təbiətdəki canlılar eqoistcəsinə bir həyatda qalma ehtirasına sahib deyildirlər.(43)

Qütb Ayılarının Buzdan Hazırlanan Sığınacaqları

Antarktidanın soyuq iqlimində yaşayan dişi qütb ayıları, əgər hamilədirlərsə və ya balaları varsa özlərinə qar kütlələrinin altında yuva qurarlar. Əks təqdirdə yuvada yaşamazlar. Balalar ümumiyyətlə, qışın ortasında doğulur. İlk doğulduqlarında tüksüz, kor və çox kiçikdirlər. Qış ortasında doğulan, olduqca müdafiəsiz və qayğıya ehtiyacı olan balaların yaşaya bilmələri üçün bir yuvalarının olması vacibdir.

Tipik bir yuva, 2 metr uzunluğundakı bir tunellə, diametri təxminən yarım metr olan yumru bir sahədən ibarətdir. Yüksəkliyi də təxminən yarım metrə qədərdir. Ancaq bura, adi və sadə bir neçə əməliyyat ilə hazırlanmış bir sığınacaq deyil. Hər yerin qar və buzla örtülü olduğu belə bir mühitdə qar kütlələrinin altı, olduqca mükəmməl bir şəkildə qazılmış və balaların həyatı üçün lazım olan əhəmiyyətli təfərrüatlara diqqət yetirilmişdir.

Ümumiyyətlə, bu yuvaların birdən çox otağı var və qütb ayıları bu otaqları yuvanın girişindən daha yüksək səviyyədə hazırlayarlar. Beləcə, otaqlardakı isti havanın girişdən çölə çıxmasının qarşısı alınmış olar.

Yuvanın üstünə və girişinə qış ərzində qar yığılır. Qütb ayısı isə bu qar kütləsinin içində yalnız hava girəcək qədər dar bir kanalı açıq qoyur.(44)

Ana ayı sığınacağın tavanını bəzən 75 sm-dən başlamaqla 2 metrə qədər çatan bir qalınlıqda inşa edər. Tavanın qalınlığı yaxşı bir izolyator vəzifəsini yerinə yetirər. Yəni, yuvadakı mövcud olan temperaturu saxlayar. Yuvadaki temperatur da bu yolla sabit qalar.(45)

Norveç Oslo Universitetində tədqiqatçı Paul Watts, bu yuvalardan birinin tavanına bir cihaz yerləşdirərək temperaturu diqqətlə ölçmüş və xeyli maraqlı bir vəziyyətlə qarşılaşmışdır. Bu uzun iş əsnasında çöldəki temperatur -30 dərəcəyə qədər endiyi halda, yuvadakı temperatur müsbət 2 və ya 3 dərəcədən heç aşağı düşməmişdir. Ana ayının qarın qalınlığına görə dəyişən izolyasiya xüsusiyyətini necə bildiyi isə, elm adamları tərəfindən xeyli maraqla qarşılanmışdır. Bu ilıq və mühafizəli mühitdə ana ayı enerji toplayar və bədənindəki yağ ehtiyatlarını də qış yuxusu dövrünə görə tənzimləyər.

Ancaq bunlardan daha çox maraqlı bir vəziyyət var. Ana ayı qış yuxusuna getdiyi bu dövrdə heç enerji sərf etməmək və balalarının daha yaxşı qidalanmasını təmin etmək üçün maddələr mübadiləsini aşağı salır. 7 ay müddətində maddələr mübadiləsindəki yağı, zülala çevirər və balalarının qidalanmasını təmin edər. Buna görə də 7 ay müddətində özü heç qidalanmaz. Nəbzini dəqiqədə 70-dən 8-ə qədər aşağı salar və maddələr mübadiləsini zəiflədər. Bu mərhələdə yemək yemədiyi kimi təbii ehtiyaclarını da qarşılamaz. Beləliklə, balalarını doğacağı mərhələdə çox enerji sərf etməz.

Timsahların Yuvaları

Dişi timsahın yumurtaları için inşa ettiği yuvası

Florida Everqleydsdə yaşayan dişi bir timsah, yumurtaları üçün çox müxtəlif bir yuva hazırlayar. Əvvəlcə çürümüş bitkiləri palçıqla qarışdırar və bu bitkilərdən təxminən 90 sm. hündürlüyündə bir təpə qurar. Təpənin üstündə bir çuxur meydana gətirər və bu çuxurun içinə bir neçə düjün olan yumurtalarını qoyar. Yumurtaların üstünü isə yenə topladığı bitkilərlə örtər. Sonra yumurtaları üçün təhlükə yarada biləcək heyvanlara qarşı yuvanı müşahidə etməyə başlayar. Yumurtalar çatlamaq üzrə olduqda balalarının səslərini eşidən timsah, yuvanın üstündəki bitkilərdən ibarət örtüyü qaldırar. Balalar sürətlə yuxarı doğru dırmaşar və ana timsah balalarını ağzına alaraq onları suya qədər ağzının içindəki kisədə daşıyar.(46)

Dəmirçi Qurbağasının Yuvası

Amfibiya kimilər arasında ən məharətli yuva qurucularından biri kiçik Cənubi Afrika dəmirçi qurbağasıdır. Yuva, erkək qurbağa tərəfindən su kənarında inşa edilir. Erkək, palçıqda bir oyuq açana qədər dairə şəklində fırlanar. Oyuğun divarlarını itələyərək genişlədər. İşini tamamladıqda keyfiyyətli bir palçıqdan divarla əhatələnmiş, 10 sm. dərinliyində bir su hovuzu inşa etmiş olar.

Dəmirçi qurbağası bu hovuzda oturar və bir dişinin diqqətini özünə tərəf çəkənə qədər burada cütləşməyə çağırar. Bu çağırışa gələn dişi bir qurbağa, su ilə dolmuş yuvaya yumurtalarını qoyar, yumurtaları erkək qidalandırar və hər ikisi də yumurtalar çatlayana qədər onları gözləyər. Yumurtadan çıxan çömçəquyruqlar divarla əhatələnmiş, balıqlardan və həşəratlardan mühafizə olunmuş hovuzlarında rahatlıqla üzərlər. Böyüyəndə isə diqqətlə hazırlanmış bu “uşaq otağının” divarından dırmaşaraq çölə çıxarlar.(47)

Dəniz Altındakı Memarlar

Balıqların da yuva qurduqları çox bilinməz. Ancaq təəccüblü sayda çox şirin su balığı, gölməçələrin, göllərin və ya çayların dibində yuvalar qurar. Bu yuvalar ümumiyyətlə, çınqılın və ya qumun içində açılan bir çuxur formasındadır. Məsələn, qızıl balıqlar və qızılxallı balıqlar yumurtalarını bu açdıqları çuxura qoyduqdan sonra çuxurun üstünü örtər və yumurtaları öz-özlərinə çatlamağa qoyarlar. Yumurtalar açıq bir yuvada müdafiəsiz qalanda isə, valideynlərdən biri və ya hər ikisi növbə çəkər. Bir çox balıq növündə yuvanın hazırlanması və yumurtalara nəzarət etmək işini erkək tək başına boynuna götürər.

Balıqların bəzilərinin yuvaları isə daha genişdir. Şimali Amerika və Avropa ərazilərində yerləşən gölməçələrdə və çaylarda olan erkək tikanlı balıqlar, bir çox quşunkundan daha çox diqqətlə hazırlanmış yuvalar qurar. Bu balıq növü, su bitkilərinin hissəciklərini toplayır, böyrəklərində ifraz olunan yapışqan bir mayedən istifadə edərək bitki hissəciklərini bir-birlərinə yapışdırarlar. Yuvaya uzun düzgün bir taya forması vermək üçün ətrafında sürtünərək üzər. Sonra bu tayanın ortasından sürətlə keçərək, ön və arxa girişi olan və arasından suyun axdığı bir tunel meydana gətirər. Bir dişi yuvanın ərazisinə girdikdə, tikanlı balıq ziqzaq şəklində bir pərəstiş rəqsi edər. Dişini tunel formasındakı yuvasına tərəf aparar və burnuyla yuvanın girişini işarə edər. Dişi yumurtalarını qoyduqdan sonra erkək yumurtaları qidalandırmaq üçün yuvanın ön girişindən içəri girərkən, dişini arxa çıxışdan çölə itələyər. Yuva bir neçə dişi tərəfindən yumurtayla doldurulduqda erkək növbə tutar və tunelin içinə şirin suyun axmağını təmin edər. Həmçinin, yuvanın uçub dağılan yerlərini təmir edər. Yumurtalar çatladıqdan sonra, bir neçə gün də növbə tutmağa davam edər. Sonra isə aşağı hissəsini körpə tikanlı balıqlar üçün “uşaq otağı” kimi saxlayaraq, yuvanın başını qoparar.(48)

Balıkların yuva yaptıkları pek bilinmez. Ancak bir çok balık türü yumurtaları ve larvaları için özenli yuvalar hazırlarlar. Bununla da yetinmeyip yumurtalarının başında nöbet tutarlar. Üstte çakıl taşları ve deniz canlılarının kabukları kullanılarak hazırlanmış bir balık yuvası ve larvalar görülmektedir.

Heyvanlar Bunları Necə Bacarır?

Bir fikirləşin, memarlıq məlumatı olmayan, həyatında heç inşaat inşaat tikintisində işləməyən biri ortada nə material, nə inşaatı necə yerinə yetirəcəyini izah edən biri, nə də inşaatın planı olmadığı halda, öz-özünə qüsursuz bir bina inşa edə bilərmi? Əlbəttə ki, xeyr. İnsan şüurlu və ağıl sahibi bir varlıq olmasına baxmayaraq, ondan belə bir şeyi gözləmək çox çətindir.

Bəs insandan belə gözlənilməyən bu zəka və qabiliyyət tələb edən davranış, heyvanlarda ola bilərmi? Əvvəlki səhifələrdə nümunələri verilən heyvanların bir çoxu nəinki bir beyinə, inkişaf etmiş bir sinir sisteminə belə sahib deyillər. Ancaq yuvalarını tikərkən plan qurar və hesab işləri apararlar, fizika qaydalarını tətbiq edər, toxuculuq və ya dərzilik kimi qabiliyyət tələb edən taktikalardan istifadə edərlər. Üstəlik, bu heyvanlar özlərinin və balalarının ehtiyaclarını ən sadə yolla təmin edərlər. Ən təbii və əlçatan yollardan özlərinə xərc hazırlayar, strukturlarının izolyasiyasını yenə ən asan materiallardan təmin edərlər. Bəs bir quş və ya bir qütb ayısı izolyasiyanın nə mənaya gəldiyini bilə bilərmi? Və ya yuvasını qızdırmasının lazım olduğunu düşünə bilərmi? Bu xüsusiyyətlərin heç birinin bu heyvanlardan qaynaqlanmadığı aydındır. Onda bu canlılar bütün bu qabiliyyətlərə necə sahib olurlar?

Həmçinin, bu canlılar yuvaları inşa edərkən böyük bir fədakarlıq və səbirlə işləyər. Çox vaxt isə bu yuvalarda özləri deyil, yalnız balaları yaşayar.

Bu canlıların davranışlarında müşahidə olunan ağlın, biliyin və fədakarlığın qaynağının yeganə izahı var, bunların hamısı, bu heyvanlara Allah tərəfindən ilham edilən xüsusiyyətlərdir. Allah, heyvan növlərinin nəslinin davam etməsi üçün bu canlıları fədakar və çalışqan olaraq yaratmış, onlara qorunma, ovlama, qidalanma, çoxalma üsullarını ayrı-ayrı ilham etmişdir. Onlara yuvalarını inşa etdirən, qüsursuz planlar qurduran, onları qoruyan və saxlayan sonsuz mərhəmət və şəfqət sahibi olan Allahdır. Təkamülçülərin iddia etdiyi kimi nə “təbiət ana”, nə də təsadüflər bu canlıları olduqca mürəkkəb yuvaları inşa etmələri üçün proqramlaya bilməz. Bütün canlılar yaradacılarının ilhamına tabe olduqları üçün özlərindən qətiyyən gözlənilməyəcək davranışlar nümayiş etdirərlər.

Allah, Quranda “Dağlarda, ağaclarda və insanların düzəltdikləri çardaqlarda özünə pətəklər hör” (Nəhl surəsi, 68) ayəsi ilə bal arısına yuvasının yerini ilham etdiyini bildirmişdir. Bal arısında olduğu kimi canlıların hamısına yuvalarının yerini, inşaat texnikasını, istifadə edəcəyi materialları Allah ilham edir.

Nəsli Davam Etdirmək Və Balaları Qorumaq Uğrunda Göstərilən Fədakarlıqlar

Bir çox heyvan növü çoxala bilmək, yumurtalarını və ya balalarını qoruya bilmək üçün böyük fədakarlıqlar göstərər və çətinliklər qarşısında səbir edər. Hətta bəzən bu yolda “ölümü gözə alan” canlılar da vardır. Yumurtlamaq üçün kilometrlərlə uzağa köç edənlər, çox incə və zəhmətli yuvalar inşa edənlər, cütləşdikdən və ya yumurtladıqdan sonra ölənlər, yumurtalarını həftələrlə ağızlarında daşıyıb bu əsnada ac qalanlar, yumurtalarının başında həftələrlə növbə tutanlar da var.

Əslində bu fədakarlıqların hər biri əhəmiyyətli bir məqsədə xidmət edir: Canlı növlərinin nəslini davam etdirmək. Zəif və gücsüz balalar ancaq yetkin və güclü olanlar tərəfindən baxılıb qorunduqları təqdirdə həyatda qala bilər. Doğulduğu andan tərk edilən bir ceyranın və ya hər hansı bir yerə buraxılan quş yumurtalarının, şübhəsiz ki, öz başlarına yaşamaq şansı demək olar ki, yox dərəcəsindədir. Ancaq canlılar, heç bir tənbəllik, bezginlik və ya bitərəflik göstərmədən bu gücsüz balaların bütün məsuliyyətini öz boyunlarına götürürlər. Hər biri Allahın özlərinə ilham etdiyi vəzifələrini nöqsansız yerinə yetirər.

Maraqlı olan digər bir məqam da budur: Balalarına və yumurtalarına qarşı ən həvəslə qayğı göstərən və onları qoruyan canlılar, ən az çoxalan canlılardır. Məsələn, quşlar hər il az sayda yumurta qoyar və bu yumurtalarını böyük bir həssaslıqla qoruyarlar. Eynilə məməli heyvanlar da ümumiyyətlə, bir və ya iki bala sahibi olar və xeyli müddət balalarının qayğısını və mühafizəsini öz boyunlarına götürərlər. Ancaq bir dəfədə minlərlə yumurta qoyan bəzi balıqlar və ya həşəratlar, və ya hər il bir neçə dəfə çoxlu sayda balalayan siçanlar kimi bəzi canlılar isə yumurtalarına və ya balalarına eyni qayğını göstərməz. Lakin, çoxlu sayda olduqları üçün bunlardan bir hissəsinin yaşaması belə nəslin davamı üçün kifayətdir. Əks təqdirdə isə, yəni daha çox balalayanların hər balanı böyük fədakarlıqlarla yaşatması vəziyyətində, dünyanın ekoloji tarazlığında əhəmiyyətli pozulmalar yaşana bilərdi. Məsələn, daha çox çoxalan çöl siçanları üçün belə bir vəziyyət yaransa, çöl siçanları bütün dünyanı zəbt edəcək qədər çoxala bilərdilər.(49) Şübhəsiz ki, ekoloji tarazlığın qorunmasında əhəmiyyətli bir faktor olan çoxalmanın, bu canlılar tərəfindən nəzarət edilməsi və şüurlu bir şəkildə nəzarət altında saxlanılaraq tənzimlənməsi qeyri-mümkündür.

Bu canlıların heç biri şüurlu varlıqlar deyil. Buna görə də, bu canlılardan nə nəsillərinin davamı üçün çoxalmalarının lazım olduğunu hesablamaları, nə də çoxalarkən təbiətin tarazlığını düşünərək buna uyğun hərəkət etmələri gözlənilə bilməz. Təbiətin tarazlığının bu yolla qorunması, hər bir canlının boynuna düşən məsuliyyəti qüsursuz və istisnasız olaraq yerinə yetirməsi, hər birinin tək bir iradənin nəzarəti altında hərəkət etdiyinin əhəmiyyətli bir göstəricisidir. Təbiətdə heç bir canlı özbaşına və nəzarətsiz deyil. Hamısı özlərini var edən Allaha boyun əymiş olaraq hərəkət edir.

Allah Quranda Özünün izni olmadan heç bir canlının çoxala bilməyəcəyini, yaşayacaq və öləcək olanı da Özünün müəyyənləşdirəcəyini belə xəbər verir:

Yumurtalara Və Balalara Göstərilən Fövqəladə Qayğı

Her canlının çekindiği piton yılanı yavrularına karşı çok şefkatlidir.

Bir çox canlı yumurtalarını və balalarını qoruya bilmək üçün böyük zəhmətlərə qatlanar, onları gizləyər, qırılmamaları üçün diqqətlə bir yerə qoyar, onları isidər və ya həddindən artıq qızmaqdan qoruyar, təhlükə anında bütün yumurtalarını başqa bir yerə aparar, həftələrlə başında növbə tutar, hətta ağzında daşıyar. Bir çox quş, balıq və sürünənlərdə bu fədakar və şəfqətli davranışları görmək mümkündür.

İnsanlar üçün olduqca təhlükəli ola bilən piton ilanı belə yumurtalarına qarşı olduqca qayğıkeş və qoruyucudur. Dişi piton bir dəfədə təxminən 100 yumurta yumurtlayar və sonra da özü yumurtalarının üstünə sarılar. Bu hərəkətinin məqsədi hava çox isti olduqda yumurtaların üstünə kölgə salaraq onları sərinlətmək, havanın temperaturu çox aşağı düşdükdə isə bədənini titrədərək onları isitməkdir. Yumurtalarına sarıldığı müddət ərzində onları digər təhlükələrdən də qorumuş olar. Beləliklə, həyati təhlükələr, dişi pitonun balalarına olan bu həssaslığı ilə aradan qalxar.(50)

Yumurtalarını ağızlarında daşıyan balıqlar isə xeyli maraqlıdır. Bu cür balıqlar “ağızda kürt edən balıqlar” olaraq adlandırılırlar. Bunların bir qismi isə yumurtalar çatladıqdan sonra da balalarını ağızlarında daşımağa və qorumağa davam edər. Məsələn, naqqa balıqları, kiçik top böyüklüyündəki yumurtalarıyla ağızları dolu halda həftələrlə üzərlər. Bəzən də yumurtaları ağızlarında çalxalayar və beləliklə də, onları oksigenlə təmin edərlər. Yumurtalar çatladıqdan sonra balalar bir neçə həftə də erkək naqqa balığının ağzının içində qalarlar. Bu müddət ərzində erkək öz bədən yağı ilə yaşayar və demək olar ki, heç bir şeylə qidalanmaz.(51)

Yumurtalarını və balalarını ağzında daşıyan başqa bir canlı növü isə qurbağalardır. Məsələn, Rhinoderma qurbağası yumurtalarını öz içlərində daşıyar. Cütləşmə dövründə dişilər yumurtalarını yerə qoyar və erkək qurbağalar yumurtaları qorumaq üçün ətraflarında izdiham yaradarlar. Yumurtalar çatlamağa hazır olduqda, içindəki çömçəquyruqlar tərpənməyə və qıvrılmağa başlayarlar. Jelatinlə örtülmüş yumurtalar titrədikcə hər bir erkək qabağa atılar, mümkün qədər çox yumurta tutaraq ağzına alar. Bu yumurtaları ağızlarının yanlarında tipik olmayan şəkildə qabarıq duran səs kisələrinə doldurar və balalar burada inkişaf edər. Bir gün erkək qurbağa üst-üstə bir neçə dəfə hıçqırar və qəflətən əsnəyər. Tamamilə inkişaf etmiş bala qurbağalar əsnəyən erkək qurbağanın ağzından çölə çıxar.(52)

Avstraliyada yaşayan başqa bir qurbağa növü də yumurtalarını udar və onları bu dəfə ayrı bir kisədə deyil, mədəsində saxlayar. Ancaq balalar xarici dünyadan mühafizə olunduqları halda, həmçinin mədə içərisində böyük bir təhlükə ilə üz-üzədirlər. Çünki bilindiyi kimi mədə, içindəki yumurtaları əridə biləcək gücdə mayelər ifraz edər. Buna görə də, balaların mədəyə girməsiylə mədə həmişə olduğu kimi güclü mayesini ifraz edəcək və balaları əridəcəkdir. Ancaq bu vəziyyətə qarşı hələ əvvəldən tədbir görülmüşdür. Dişi qurbağa balalarını udduqda, mədə öz şirəsinin ifrazatını dayandırar və beləcə, balaların həzm edilməsinin qarşısı alınar.(53)

Yumurtalarını arkasına yapıştırarak haftalarca taşıyan bir kurbağa.

Bəzi qurbağa növləri isə balalarının təhlükəsizliyini zəmanət altına almaq üçün müxtəlif yollardan istifadə edərlər. Məsələn, Pipa quru qurbağası yumurtladıqdan sonra erkək qurbağa pərdəli ayaqlarıyla yumurtaları toplayar və diqqətlə dişisinin kürəyinə yerləşdirər. Yumurtalar dəriyə yapışar. Altlarındakı dəri şişməyə və üzərindəki yumurtalar da dəriyə daxil olmağa başlayar. Yumurtaların üstündə incə bir zər meydana gələr. 30 saat içində yumurtalar gözdən itər və dişi qurbağanın kürəyi əvvəlki kimi dümdüz vəziyyətə gələr. Dərisinin altında yumurtalar inkişaf edər. On beş gün sonra, dişi qurbağanın kürəyi çömçəquyruqların hərəkətləriylə tərpənməyə başlayar. 24-cü gündə, bala qurbağalar dəridə deşiklər açıb çölə çıxar və üzərək, özlərinə suyun içində gizlənə biləcək etibarlı yerlər axtararlar.

Avropada yaşayan əbə quru qurbağası, həyatının böyük bir hissəsini quruda, sudan uzaqda olmayan torpaqdakı oyuqlarda keçirər. Quruda cütləşərlər. Dişi, yumurtalarını yerə qoyduqda, erkək onları qidalandırar. Yarım saat sonra, erkək qurbağa yumurtaları ipə düzən kimi bir-birinə yapışdırıb, sonra bunları arxa ayaqlarının üstünə də yapışdırar. Sonrakı bir neçə həftə ərzində hara getsə, sıçraya-sıçraya yumurtalarını da yanında daşıyar. Sonunda, yəni balalar yumurtadan çıxacağı vaxt suya girər. Yumurtaların yapışıq olduğu arxa ayaqlarını, bütün çömçəquyruqlar çıxana qədər suda saxlayar. Sonra isə qurudakı oyuğuna qayıdar.(54)

Bu nümunələrdə diqqətdən qaçırılmaması lazım olan əhəmiyyətli bir məqam var. Yuxarıda bəhs edilən qurbağaların davranış formaları ilə fiziki xüsusiyyətləri tam bir uyğunluq təşkil edir. Qurbağalardan birinin içində yumurtalar üçün hazırlanmış xüsusi bir kisə var. Qurbağanın, içində mövcud olan belə bir xüsusiyyətdən xəbərdar olması qeyri-mümkündür. Amma sanki bu kisənin varlığından xəbərdarmış kimi yumurtalarını udarlar. Digər qurbağa növü isə mədə şirəsinin yumurtalarına zərər verəcəyini bilməyəcək və bu ifrazatı dayandırmağı düşünə bilməyəcək qədər düşünmə və ağıl qabiliyyətindən məhrum bir canlıdır. Qaldı ki, belə bir şey düşündüyünü fərz etsək, heç bir canlı öz iradəsiylə mədəsindəki bir ifrazatı dayandıra bilməz. Digərinin kürəyi isə yumurtalarını daşımaq üçün bənzəri olmayan bir xüsusiyyətə malikdir. Bu canlıların həm fiziki xüsusiyyətləri, həm də davranış formaları təsadüflər nəticəsində inkişaf edə bilməyəcək qədər mürəkkəbdir.

Bu xüsusiyyətlərin hər biri mükəmməldir. Çox aydındır ki, bu qurbağaların və digər bütün canlıların fiziki xüsusiyyətləri və davranışları bir-biriylə olduqca uyğun olaraq üstün ağıl və elm sahibi olan Allah tərəfindən yaradılmışdır. Hər balanın üstündə, sonsuz mərhəmətli və şəfqətli olan Allahın qoruması vardır.

Allahın qoruma və şəfqət duyğuları ilham etdiyi canlılar, şübhəsiz ki, burada misal çəkilənlərlə məhdudlaşmır. Məsələn, qarışqalar, termit və ya arılar kimi sürü halında yaşayan canlılarda da ən böyük diqqət mərkəzi yumurtalar və sürfələridir. Qarışqalar, yumurta və sürfələrini yer altındakı yuvalarında hazırladıqları otaqlara yerləşdirərlər. İşçi qarışqalar, istilik və rütubətin dəyişməsinə görə sürfələrin və yumurtaların otaqlarını tez-tez dəyişdirirlər. Buna görə də işçi qarışqalar ümumiyyətlə, ağızlarında daşıdıqları sürfələrlə otaqları doldururlar. Əgər yuvaları başqa canlıların hücumuna məruz qalsa işçi qarışqalar ilk növbədə bu otaqları boşaldar və sürfələri yuvanın kənarında bir yerdə gizlədərlər.(55)

Quşların yumurtalarına göstərdikləri qayğı nümunələri isə olduqca təəccüblüdür. Məsələn, kiçik bir çovdarçıkimilər yerdəki bir çuxura 4 ədəd yumurta qoyar. Havanın temperaturu çox yüksəldikdə, sinə tüklərini suya batırar və geri qayıtdıqda islanmış tüklərini yumurtalarına toxunduraraq onları sərinləşdirər.(56)

1. Birçok kuş türü kalabalık koloniler halinde yaşar. Örneğin aşağıdaki resimde görülen alanda metrekareye 70 yumurta düşmektedir. Ancak buna rağmen kuşlar yumurtalarını veya yavrularını kaybetmezler ve avlanmaktan döndüklerinde onları hemen bulurlar. 2. Küçük yağmur kuşu (üstte solda), sıcak havalarda yumurtalarını serinletebilmek için göğüs tüylerini suya batırır ve bu ıslak tüylerle yumurtalarının üzerinde kuluçkaya yatar. Böylece yumurtalar için gerekli serinliği elde etmiş olur. 3. Albatros (sol altta) ve 4. Kırlangıç (sağ üstte) kuşları da kuluçkada yatarken yumurtaların ihtiyacı olan herşeyi yaparlar. Bu örneklerde görüldüğü gibi kuşlar yumurtalarına büyük bir özen gösterirler. Yumurtalarının korunması için yuvalar hazırladıkları gibi bir an bile onları yalnız bırakmazlar. Şüphesiz bu koruma duygusunu onlara ilham eden esirgeyici ve koruyucu olan Allah'tır.

Əslində yumurtası olan canlıların çox böyük bir qismi yumurtalarının olduğu yerin temperaturunu uyğun şəkildə tənzimləyərlər. Məsələn, suda üzən yosunlardan yuva quran qaqarlar, yumurtalarının üstünü yuvanı hazırladıqları materialla örtərlər. Bu yolla yumurtaların olduğu yerdə hər hansı bir temperatur itkisi yaranmaz.(57)

Qu quşları isə yumurtalarının üstündə oturaraq onları isti saxlayarlar. Dişi qu quşu hər yumurtanın bərabər qızması üçün müəyyən fasilələrlə yumurtaların üstündən qalxaraq yerini dəyişdirər.(58)

Qum quşu isə yumurtalarını qızdırmaq üçün çox müxtəlif bir taktikadan istifadə edər. Dişi qum quşu yumurtalarını yuvaya qoyduqdan sonra yumurtaların keşiyində durmağı erkək quş boynuna götürər. Erkək yumurtaların üstündə oturar və yuvanın üstünə sinə tüklərini tökər. Beləliklə də, heyvanın altındakı çılpaq dəri qanla dolar. Bu qanın temperaturu, üç həftədən artıq müddət ərzində kürtə yatan kişinin yumurtalarını qızdırması üçün kifayət edəcəkdir. Balalar yumurtadan çıxdıqdan sonra, erkək bir həftə yarım daha balalarla maraqlanar və sonra dişiylə vəzifələrini dəyişdirərlər.(59)

Athene Kuşu

Birçok kuş yumurtalarını tehlikelerden koruyabilmek için farklı yeteneklerini de kullanır. Örneğin Athene cunicularia isimli bir tür gece kuşu, derinliği 3 m.'yi bulan bir yeraltı yuvası yapar ve buraya 6-12 yumurta bırakır. Erkek, dişiye kuluçka döneminde yardımcı olur. Kuşların her ikisi de, gelebilecek tehlikelere karşı, yuvanın girişinde nöbet beklerler. Şayet avcı bir kuş yuvaya girmeye kalkarsa, kuşlardan biri yılanların tıslama sesini mükemmel bir şekilde taklit ederek, saldırganı yuvadan uzaklaştırır. 61

Yuvalarda temperaturun tənzimlənməsi yumurtaların inkişafı baxımından çox əhəmiyyətlidir və bu əhəmiyyət bütün canlıların yumurtaları üçün məqbuldur. Heyvanların bu mövzuda həssas olmaları və temperaturu tənzimləyə bilmək üçün müxtəlif üsullardan istifadə etməsi olduqca maraqlıdır. Çünki bir quşun, bir ilanın və ya bir qarışqanın istiliyin əhəmiyyəti ilə əlaqədar məlumata sahib olması və sonra da temperaturu lazımi tarazlıqda saxlamağın üsulunu özbaşına tapması qeyri-mümkündür. Bu məlumatların həqiqi sahibi isə bu canlıların xaricində olan bir varlıqdır. Hər şeyin yaradıcısı olan Allah, hər canlıda çoxsaylı xüsusiyyət yaradaraq sonsuz elmini “düşünən adamlara” göstərir.

Allahın ilhamı ilə hərəkət edən bu canlılar çox vaxt yorulmaq bilməyən bir səy göstərirlər. Xüsusilə də, bəzi quşlar arxa-arxaya bir neçə yuva hazırlamaq məcburiyyətindədirlər və birində qayğıya ehtiyacı olan balaları olduğu halda, digərlərində isə kürt yatmaları lazımdır. Məsələn, kiçik çovdarçıkimilərdə və qaqarlarda, dişi və erkək günlərini ikinci yuvanın inkubasiyası ilə birinci yuvadakı balaların qayğısı arasında keçirirlər.

Bundan daha maraqlı olanı isə, su quşları və pəncərə qaranquşu növlərində, birinci yuvadakı balaların, ikinci yuvada yeni doğulanların böyümələrinə kömək etmələridir. Bir çox arıquşu cütlükləri də, başqa cütlərə kömək edər. Bu cür köməkləşmələr, quşlar arasında çox sıx müşahidə olunur.(60) Canlıların yalnız öz balalarına deyil, başqa balalara da kömək etmələri, şübhəsiz ki, təkamül nəzəriyyəsi üçün xeyli çətin bir əngəl yaradır. Heyvanların bu fədakarlıqlarının hər biri, təkamül nəzəriyyəsinin iddiasını kökündən sarsıdır. Təkamülçülərin irəli sürdükləri kimi təsadüflər nəticəsində meydana gəlmiş, hər canlının yalnız özünü düşündüyü bir təbiətdə belə üstün xüsusiyyətlərin olmaması lazımdır. Ancaq təbiətdə bir-birlərinə kömək edən quşlar kimi saysız-hesabsız fədakarlıq, köməksevərlik nümunələri vardır. Bu da təbiətin təsadüflərin deyil, üstün bir güc sahibi olan Allahın əsəri olduğunun aydın bir dəlilidir.

İmperator Pinqvinlərinin Bənzərsiz Səbri

İmparator penguenleri her üreme mevsiminde kilometrelerce yol katederek üreme alanlarına göç ederler.

Yumurtalarını qorumaq məsələsində böyük bir əzm, görünməmiş bir səbir və təəccüblü dərəcədə dayanıqlılıq göstərən digər canlı növü isə İmperator pinqvinləridir. Antarktidanın çətin şəraitində yaşayan İmperator pinqvinləri, mart və aprel aylarında (bu Antarktikada qışın başlanğıcı deməkdir) çoxalmağa və balalarını yetişdirə bilmək üçün əlverişli olan ərazilərə bir neçə kilometrlik bir səfər edərlər. 25 000-ə qədər pinqvin burada bir yerə toplanar və cütləşərlər. May və ya iyun ayında dişi pinqvin bir yumurta yumurtlayar. Cüt yumurta üçün yuva qura bilməz, çünki ətraflarında qardan və buzdan başqa heç bir şey yoxdur. Ancaq yumurtalarını buzun üstünə qoya da bilməzlər, çünki yumurta soyuğa dözə bilməyərək tezliklə donar. Buna görə də, İmperator pinqvinləri yumurtalarını ayaqlarının üstündə daşıyar. Yumurtladıqdan sonrakı bir neçə saat içində, erkək dişinin yanına gələr və hər ikisi sinə sinəyə gələcək şəkildə dayanarlar. Beləcə, erkək qadından yumurtanı götürər. Hər ikisi də yumurtanı buzun üstündə saxlamamağa diqqət göstərər. Erkək əvvəlcə ayaq barmaqlarını yumurtanın altına salar və sonra barmaqlarını qaldıraraq yumurtanı ayağının üstünə itələyər. Yumurtasını qırmamaq üçün isə bu əməliyyatları olduqca diqqətlə və ehtiyatla etmək məcburiyyətindədir. Bu çətin əməliyyatdan sonra, yumşaq tükləri ilə yumurtanın üstünü örtər.

Yumurtlamaq, dişi pinqvinin bədənindəki qida anbarının böyük bir hissəsini itirməsinə səbəb olmuşdur. Bu itkini bərpa etmək üçün tezliklə qida əldə etmək məqsədilə dənizə tərəf geri qayıtmalıdır. Buna görə də kürtə erkək pinqvin yatar.

Ancaq bu, digər quşlara nisbətən xeyli çətin və səbir tələb edən bir kürt dövrüdür. Pinqvinlər yumurtalarını bir an belə ayaqlarının üstündən yerə qoya bilməzlər. Buna görə də hərəkət qabiliyyətləri yox kimidir. Yalnız ayaqlarını sürüyərək bir neçə metr irəliləyə bilərlər. Kiçik quyruqlarından üçüncü ayaq kimi istifadə edir və topuqlarının üstündə durmaqla dincələrlər, bu əsnada ayaq barmaqlarını yuxarıya tərəf qaldırarlar ki, qiymətli yumurtaları buza dəyib donmasın. Pinqvinin tükləriylə örtdüyü ayaqları çöldən 80 dərəcə daha istidir və bu yolla yumurtası dondurucu soyuğu qətiyyən hiss etməz.

Qış irəlilədikcə çox şiddətli tiplər başlayar, külək saatda 120-160 km sürətlə əsər. Bu öldürücü qış şəraitində erkək pinqvinlər aylarla heç bir şey yemədən və demək olar ki, heç tərpənmədən balaları üçün bənzərsiz bir fədakarlıq göstərərlər. Bu çətin şəraitdə donmaqdan xilas olmaq üçün əhəmiyyətli bir həmrəylik nümunəsi göstərərək bir-birlərinə daha da yaxınlaşarlar. Aralarına soyuq girməsinin qarşısını almaq üçün dimdiklərini sinələrinə yapışdırar, beləcə peysər dümdüz olar və bir-birinə yapışan pinqvinlərin arasında heç bir boşluq qalmayacaq şəkildə tükdən bir tavan meydana gələr. Çevrədən kənarda qalanlar isə Şimal qütbünün bütün sərtliyinə dözmək məcburiyyətindədirlər. Ancaq bu çox uzun çəkməz, çünki həmişə yerlərini dəyişdirər və növbə ilə çevrədən kənara çıxarlar. Beləcə, bir-birlərini də qoruyarlar. Heç biri çevrədən kənara çıxmaq məsələsində bitərəf davranmaz. Minlərlə pinqvinin aralarında heç bir qarşıdurma olmadan, aylarla, mümkün ola biləcək ən çətin şəraitdə belə birlikdə yaşamaları və həmrəylik içində olmaları olduqca maraqlıdır. Şüur və ağıl sahibi insanlar üçün belə, mənfəətləriylə zidd düşən belə bir mühitdə pinqvinlərin bu qədər ahəngdar, incə düşüncəli və fədakar rəftarlar göstərmələri çox nadir hallarda təsadüf olunan bir vəziyyətdir. Bütün bu çətin şəraitə baxmayaraq, pinqvinlərin həyatları bahasına yumurtalarını buraxmamaları isə təkamül nəzəriyyəsinin “zəiflərin əzilərək yox olduğu”nu iddia etdiyi təbiət anlayışını tamamilə iflasa uğradır. Çünki təbiət, zəiflərin əzilərək yox olduğu bir mübarizə meydanından çox, zəiflərin güclülər tərəfindən hər cür çətinliyə baxmayaraq mühafizə olunaraq saxlanıldıqları bir yerdir.

Dişi ve erkek imparator penguenleri yavruları için benzeri görülmemiş fedakarlıklarda bulunurlar.

Olduqca çətin keçən bu 60 günün sonunda yumurtalar çatlayar. 60 gündür, heç bir şey yemədən soyuğa qarşı müqavimət göstərən erkək pinqvinlər, yumurtalar çatladıqdan sonra belə özlərini deyil, balalarını fikirləşərlər. Yeni doğan balanın qidaya ehtiyacı vardır. Erkək pinqvin udlağından az da olsa süd ifraz edər və bunu balasına içirdər. Məhz tam bu kritik günlərdə dişilər peyda olar. Dişilər qayıtdıqda səslənməyə başlayar və erkəklər də onlara cavab verər. Yoldaşlar bir-birlərini cütləşmə əsnasında öyrəndikləri səslərindən tanıyar. 3 ay müddətində ayrı qalmalarına baxmayaraq bu səsi dərhal tanımaları da Allahın onlara verdiyi xüsusi bir qabiliyyətdir.

Dişinin qursağı tamamilə ovladığı yeməklərlə doludur. Bu topladığı yeməkləri balasının qabağına boşaldar və bala birinci həqiqi yeməyini yeyər. Dişinin geri qayıtmasıyla bərabər erkəyin tezliklə balanı tərk edərək öz işinə qayıdacağı düşünülə bilər. Ancaq belə olmaz, erkək 10 gün daha balaya baxar. Onu ayağının üstündə qorumağa davam edər. Sonra isə, təxminən 4 aylıq aclıq dövründən sonra, birinci yeməyini yemək üzrə dənizə qayıdar.

Erkək pinqvin dənizdə ov etdikdən 3-4 həftə sonra geri qayıdar və balaya baxma vəzifəsini öz boynuna götürər. Bu dəfə dişi təkrar ovlanmaq üçün dənizə qayıdar.

Bala pinqvinlər ilk vaxtlarda bədən temperaturlarını özləri əmələ gətirə bilməz və tək başına buraxıldıqda bir neçə dəqiqə ərzində donaraq ölər. Buna görə də erkək və dişi pinqvin balaya yemək tapmaq və onu soyuqdan qorumaq vəzifələrini həqiqi bir iş bölgüsü edib növbəli olaraq yerinə yetirərlər.(62) Və göründüyü kimi, bu mövzuda o qədər həssasdırlar ki, öz həyatlarını belə bu uğurda təhlükəyə atmaqdan çəkinməzlər.

Dişi və erkək pinqvinlərin böyük bir həmrəylik və iş bölgüsü içində yumurtalarını və balalarını, ölümü və ən çətin şərtləri gözə alaraq qorumaları, hər nə bahasına olursa-olsun balalarını bir an belə tək buraxmamaları onlara Allah tərəfindən ilham edilir. Şüuru və ağlı olmayan bir canlıdan gözlənilən, bu tələblərə dözə bilməyərək yumurtanı bir neçə saat ərzində tərk etməsi və öz başının çarəsinə baxmasıdır. Ancaq pinqvinlər Allahın onlara ilham etdiyi qoruma duyğusu hesabına, saatlarla və ya günlərlə deyil, aylarla yumurtalarını qoruyar.