Bitkilər Aləmi

Bitkilərin varlığı yer üzündəki həyatın davam etməsi üçün əvəzolunmazdır. Bu cümlənin əhəmiyyətinin tam olaraq qavranılması üçün belə bir sual soruşmaq lazımdır: "İnsan həyatı üçün ən əhəmiyyətli ünsürlər hansılardır?". Əlbəttə ki, bu sualın cavabı olaraq ağla oksigen, su, qida kimi ehtiyac duyulan təməl maddələr gəlir. Məhz bütün bu təməl maddələrin yer üzündəki tarazlığını təmin edən ən əhəmiyyətli faktor isə yaşıl bitkilərdir. Bundan başqa yenə yer üzündəki istiliyə nəzarət edilməsi, atmosferdəki qazların tarazlığının qorunması kimi, yalnız insanlar üçün deyil, bütün canlılar üçün olduqca böyük əhəmiyyət daşıyan başqa tarazlıqlar da vardır ki, bütün bu tarazlıqları təmin edən də yenə yaşıl bitkilərdir.

Yaşıl bitkilərin fəaliyyətləri yalnız bunlarla məhdudlaşmır. Bilindiyi kimi yer üzündəki həyatın əsas enerji mənbəyi Günəşdir. Ancaq insanlar və heyvanlar Günəş enerjisindən bilavasitə istifadə edə bilməz, çünki bədənlərində bu enerjini olduğu kimi istifadə edən sistemlər yoxdur. Buna görə də günəş enerjisi, ancaq bitkilərin hazırladığı qidalar vasitəsilə istifadə edilə bilən enerji halında insanlara və heyvanlara çatar. Hüceyrələrimiz tərəfindən istifadə edilən enerji xammallarının hamısı, əslində bitkilər vasitəsilə bizə daşınan günəş enerjisidir. Məsələn, çayımızı qurtumlayarkən əslində günəş enerjisini qurtumlayarıq, çörək yediyimiz vaxt da dişlərimizin arasında müəyyən miqdarda günəş enerjisi vardır. Əzələlərimizdəki güc isə əslində günəş enerjisinin fərqli formasından başqa bir şey deyil. Bitkilər bizim üçün günəş enerjisini mürəkkəb əməliyyatlar yerinə yetirməklə strukturlarındakı molekullarda cəmləşdirərlər. Heyvanlar üçün də vəziyyət insanlardan fərqli deyil. Onlar da bitkilərlə qidalanar və bu sayədə onları enerji paketləri halına gətirərək yığdıqları günəş enerjisindən istifadə edərlər.

Bitkilərin öz qidalarını özlərinin hazırlaya bilmələrini və digər canlılardan asılı olmamalarını təmin edən şey isə, hüceyrələrində insan və heyvan hüceyrələrindən fərqli olaraq günəş enerjisindən bilavasitə istifadə edə bilən strukturların mövcud olmasıdır. Bitki hüceyrələri bu strukturların köməyi ilə, günəşdən gələn enerjini, insanlar və heyvanlar tərəfindən qida yolu ilə qəbul ediləcək enerjiyə çevirib formulu strukturlarında gizlənmiş olan çox xüsusi əməliyyatlarla, bu enerjini daşıyıb qidalara yığarlar. Bu əməliyyatların məcmusuna fotosintez deyilir.

Bitkilərdə fotosintez prosesinin baş verə bilməsi üçün zəruri olan mexanizm, daha dəqiq desək miniatür bir fabrik bitkilərin yarpaqlarında mövcuddur. Lazım olan mineralları və su kimi maddələri daşıyan, olduqca xüsusi bir quruluşa sahib olan daşıma sistemi də bitkinin gövdəsində və köklərində mövcuddur. Çoxalma sistemi isə hər bitki növü üçün yenə xüsusi olaraq nizamlanmışdır.

Bütün bu mexanizmlərin hər birinin öz daxilində mürəkkəb strukturları mövcuddur və bu mexanizmlər bir-birlərindən asılı surətdə işləyər. Biri olmadan digərləri öz funksiyalarını yerinə yetirə bilməz. Nümunə kimi təkcə daşıma sistemi olmayan bir bitkini götürək. Belə bir bitkidə fotosintez prosesinin baş verməsi qeyri-mümkündür. Çünki fotosintez prosesinin baş verməsi üçün lazım olan suyu daşıyacaq kanalları yoxdur. Bitki qida hazırlamağı bacarmış olsa belə, bunu gövdənin digər hissələrinə daşıya bilməyəcəyindən ötrü bir faydası olmayacaq və bir müddət sonra isə öləcək. Bu nümunədə olduğu kimi bir bitkidə olan bütün sistemlərin qüsursuz bir şəkildə işləməsi zəruridir. Baş verəcək gecikmələr, ya da mövcud quruluşdakı bir əskiklik bitkinin funksiyalarını yerinə yetirməməsinə səbəb olacaq, bu da bitkinin məhv olmasıyla və növünün yox olmasıyla nəticələnəcək.

Bitki Hücresi
1. HÜCRE DUVARI 2. PLAZMA ZARI 3. ÇEKİRDEK 3a. Çekirdek 3b. Çekirdek zarfı 3c. Çekirdek gözenekleri 3d. Kromatin	4. KIVRIMLI ENDOPLAZMİK RETİKULUM 4a. Ribozomlar 5. GOLGİ KOMPLEKSİ 6. KLOROPLAST 6a. Ana doku 6b. Grana 6c. Thylakoid	7. MİTOKONDRİ 7a. Mitokondrinin üst kısmı 8. KOFUL 8a. Koful zarı 8b. Kristal 9. DÜZ ENDOPLAZMİK RETİKULUM
Bitki hücresinin içinde çok farklı bölümler vardır. Her bölüm farklı kimyasal maddelerden oluşmuştur ve her biri farklı bir görevi yerine getirmek için özel olarak yaratılmıştır. Yukarıda şematik resmi görülen bitki hücresinin en önemli özelliği kuşkusuz ki diğer bütün canlı hücrelerinden farklı olarak kendi besinini kendisinin üretebilmesidir.

İleriki bölümlerde geniş bir şekilde ele alınacak olan bu yapılar detaya inilerek incelendiğinde, son derece kompleks ve kusursuz bir düzenin ortaya çıktığı görülecektir. Yeryüzündeki bitki çeşitliliği de göz önüne alınarak değerlendirildiğinde, bitkilerdeki bu olağanüstü yapılar daha da dikkat çekici hale gelecektir.Yeryüzünde 500.000'den fazla bitki çeşidi bulunmaktadır.1 İşte bütün bu bitki türlerinin her biri kendi içinde özel tasarımlara ve türlerine özgü sistemlere sahiptirler. Temel olarak hepsinde aynı mükemmel sistemler bulunmakla beraber, üreme sistemleri, savunma mekanizmaları, renk ve desen açısından benzersiz bir çeşitlilik söz konusudur. Bu çeşitlilikte değişmeyen tek şey; bitkilerde kurulu olan genel düzenin işlemesi için bitkideki bütün parçaların (yaprak ve yapraktaki yapılar, kökler, taşıma sistemleri, kabuk, saplar) ve daha pek çok mekanizmanın bir anda ve eksiksiz bir biçimde var olması gerektiği gerçeğidir.

1. Güneş ışığı 2. Klorofil 3. 6 CO2 - Karbondioksit 4. C6 H12 O6 - Glikoz 5. 6 O2 - Oksijen 6. 6 H2O - Su	7. Karbondioksit 8. Su 9. Işık 10. Klorofil 11. Glikoz 12. Oksijen
Yaprakta bulunan klorofilin içinde yakalanan güneş enerjisi, havadaki karbondioksiti ve bitkideki suyu çeşitli işlemlerden geçirerek glikoza (besin) ve oksijene dönüştürmekte kullanılır. Bu karmaşık işlemlerin gerçekleştirildiği yer büyük bir fabrika değil, yanda resmi görülen yaprakta bulunan ve boyutu milimetrenin binde biri gibi ölçülerle ifade edilen özel yapılardır.

İndiki vaxtda elm adamları belə sistemlər üçün "sadələşdirilə bilməz komplekslik" izahını verirlər. Necə ki, bir mühərrikin hər hansı bir çarxı əskik olduqda artıq işləyə bilməyəcək vəziyyətə düşürsə, eyni şəkildə bitkilərdə də tək bir sistemin belə əskik olması və ya sistemin hissələrinin vəzifələrindən birini yerinə yetirməməsi də bu bitkinin məhvinə səbəb olar.

Sadələşdirilə bilməz komplekslik xüsusiyyəti bitkinin bütün sistemlərində mövcuddur. Eyni anda olması lazım olan kompleks strukturlar və bu inanılmaz müxtəliflik "bitkilərdəki mükəmməl sistemlərin necə meydana gəldiyi" sualını ağla gətiririr. Bu sualın cavabını tapa bilmək üçün yenə suallar verərək düşünək. Bitkilərdəki mexanizmlərdən ən əhəmiyyətlisi və bizə daha çox məlum olan fotosintez prosesinin və ona bağlı olaraq da daşıma sistemlərinin necə meydana gəldiyini düşünək.

Hər an, hər yerdə gördüyümüz ağaclar, çiçəklər qida hazırlaya bilmək üçün, fotosintez kimi hələ də bəzi xüsusları öyrənilə bilməmiş bir prosesi reallaşdıra biləcək qədər mükəmməl sistemləri strukturlarında özləri meydana gətirmiş ola bilərlərmi? Qida hazırlayarkən istifadə etmək məqsədiylə havadakı qazların arasından karbon qazını (CO2) bitkilər mi seçmişdir? İstifadə edəcəkləri CO2 miqdarını özləri mi müəyyənləşdiriblər? Fotosintez üçün ehtiyac duyduqları maddələri torpaqdan ala bilmələri üçün zəruri kök sistemini meydana gətirən mexanizmi bitkilər özləri hazırlamış ola bilərmi? Qida və su daşımaq üçün fərqli xüsusiyyətlərdəki boruların olduğu bir daşıma sistemini bitkilərmi meydana gətirib?

Bu sualları çoxalda bilərik. Ancaq hər sualın cavabı eyni nöqtədə kəsişəcək. Bitkilərdəki hər bir incəlikdə ayrı bir dizayn vardır. Yuxarıda bitkilərə dair saydığımız bütün xüsusiyyətlər ağıl, bilik, ölçmə və qiymətləndirmə kimi anlayışlar tələb etdiyindən ötrü bitkilər bu sayılanların heç birini özləri edə bilməzlər. Üstəlik, bitkilər belə bir şüura da sahib deyillər.

Bitkilərin necə meydana gəldiyi sualına cavab axtaran təkamül nəzəriyyəsinin müdafiəçiləri həmişəki kimi yeganə çarələri olan "təsadüflər"ə müraciət etmişlər. Təsadüflərlə meydana gəldiyini iddia etdikləri bir bitki növündən, yenə təsadüflərlə vaxt ərzində saysız müxtəliflikdə bitkinin əmələ gəldiyini, hər növün özünəməxsus qoxu, dad, rəng kimi xüsusiyyətlərinin də yenə bu təsadüflər nəticəsində meydana gəldiklərini iddia etmişdirlər. Bu iddialarına da heç bir elmi dəlil gətirə bilməmişdirlər. Təkamülçülər, bir yosunun necə olub da bir çiyələyə, ya da bir qovaq ağacına və ya bir gül koluna çevrildiyini, təsadüflərin yaratdığı şərtlərin bunları fərqləndirdiyini deyirlər. Halbuki bir bitkinin tək bir hüceyrəsi belə araşdırıldığı təqdirdə, vaxt keçdikcə kiçik dəyişikliklərlə meydana gələ bilməyəcək qədər mürəkkəb bir sistemin olduğu görüləcəkdir. Məhz bitkilərdəki bu mürəkkəb sistem və mexanizmlər təkamülçü məntiqlə ortaya atılan təsadüf ssenarilərini hələ ən başdan qəti surətdə çürüdür. Bu vəziyyətdə ortaya tək bir nəticə çıxır. Bitkilərdəki hər quruluş xüsusi olaraq planlanmış, yaradılmışdır. Bu da bizə bu qüsursuz planı quran üstün bir ağlın olduğunu göstərir. Məhz bu üstün ağlın sahibi aləmlərin Rəbbi olan Allah, qüsursuz yaratmasının dəlillərini insanlara göstərir. Allah canlılar üzərindəki hakimiyyətini və bənzərsiz yaratmasını ayələrdə belə bildirir:

Göyləri və yeri nümunəsiz olaraq Yaradandır... (Ənam surəsi, 101)

Budur sizin Rəbbiniz olan Allah. Ondan başqa ilah yoxdur. Hər şeyin Yaradıcısıdır, elə isə Ona ibadət edin. O, hər şeyin üstündə bir vəkildir. (Ənam surəsi, 102)

Ağilli Dizayn Yəni Yaradiliş

Bu kitabda tez-tez qarşınıza Allahın yaratmasındakı mükəmməlliyi vurğulamaq üçün istifadə etdiyimiz "dizayn" sözü çıxacaq. Bu sözün hansı məqsədlə istifadə edildiyinin doğru başa düşülməsi çox əhəmiyyətlidir. Allahın bütün kainatda qüsursuz bir dizayn yaratmış olması, Rəbbimizin əvvəlcə planlaşdırdıb, daha sonra yaratdığı mənasına gəlməz. Bilinməlidir ki, yerlərin və göylərin Rəbbi olan Allahın yaratmaq üçün hər hansı bir “dizayn” etməyə ehtiyacı yoxdur. Allahın dizayn etməsi və yaratması eyni anda olur. Allah bu cür nöqsanlardan uzaqdır. Allahın, bir şeyin və ya bir işin olmasını istədikdə onun olması üçün təkcə: "Ol!" deməsi kifayətdir. Ayələrdə belə buyurulur:

Bir şeyi istədiyi zaman, Onun əmri ona ancaq: "Ol!" deməsidir; o da dərhal olar. (Yasin surəsi, 82)

O, göyləri və yeri (nümunəsiz olaraq) yaradandır. O, bir işin olmasına qərar versə, ona ancaq: "Ol!" deyər, o da dərhal olar. (Bəqərə surəsi, 117)