Bədiüzzaman Hz. Mehdinin Siyasət və Səltənət Sahələrindəki Vəzifələrini Necə Izah Etmişdir?

Bədiüzzaman “Hz. Mehdinin Həm Diyanət, Həm Siyasət, Həm Də Səltənət Sahələrində Mehdilik Edəcəyini” İfadə Etmişdir

Böyük İslam mütəfəkkiri olan Bədiüzzaman Səid Nursi əsərlərində, əsrlərdir bütün İslam aləminin gözlədiyi hz. Mehdinin zühuru haqqında Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədisləri əsasında ətraflı izahlar vermişdir. Bədiüzzaman hədislərdə verilən bu məlumatlara əsaslanaraq, Axırzamanda zühur edəcək olan hz. Mehdinin üç müxtəlif sahədə eyni anda Mehdilik edəcəyini yəni, həm “SİYASƏT MEHDİSİ” həm “SƏLTƏNƏT MEHDİSİ” həm də “DİYANƏT MEHDİSİ” olacağını ifadə etmişdir. Bədiüzzamanın hz. Mehdinin bu əhəmiyyətli xüsusiyyətini izah etdiyi sözlərindən biri belədir:

Bədiüzzamana görə hz. Mehdi, Mehdilik vəzifəsini təkcə bir sahədə yerinə yetirməyəcəksə, onda dörd müxtəlif sahədə eyni anda böyük və əhəmiyyətli fəaliyyətləri olacaqdır”.

Ancaq Əmirdağ Lahiqəsinə aid nəşr olunmamış bir məktubunda, Bədiüzzaman “Hərçənd ki, həqiqət məqamında Axırzamanda zühur edəcək olan böyük Hz. Mehdi siyasəti əsl dindar olan İsəvilərə təhvil verib təkcə İslamiyyət həqiqətlərini isbat etməyə, göstərməyə və yerinə yetirməyə çalışar...” şəklində bir söz işlətmişdir. Bədiüzzamanın bu sözü ilə nəyi nəzərdə tutmuş olması isə, müxtəlif orqanlar tərəfindən müzakirə mövzusuna çevrilir. Bədiüzzamanın bu sözlərinə əsaslanaraq, “hz. Mehdinin yalnız iman həqiqətləri istiqamətində bir iş yerinə yetirəcəyi; ancaq siyasət və səltənət sahələrində hər hansı bir vəzifə boynuna götürməyəcəyi” şəklində şərhlər irəli sürülür.

Ancaq bu fikir Bədiüzzamanın risalələrdə yüzlərlə səhifə etibarilə izah etdiyi məlumatlarla tamamilə ziddiyyət təşkil edir. Çünki Bədiüzzaman əsərlərində hz. Mehdinin yerinə yetirəcəyi üç böyük vəzifə haqqında geniş məlumat vermiş və hz. Mehdinin “diyanət, siyasət, səltənət və mübarizə sahələrində Mehdilik vəzifəsini nə cür yerinə yetirəcəyini” təfərrüatlı olaraq izah etmişdir. Bu sözlərində hz. Mehdinin “İslam əxlaqını bütün dünyaya hakim edəcəyini, müsəlmanların mənəvi liderliyini boynuna götürərək İslam Birliyini yaradacağını, xristian dünyası ilə əməkdaşlıq edəcəyini” təfərrüatlı olaraq izah etmişdir. Bədiüzzamanın bütün bu izahları heç bir müzakirə və ya şərhə yer verməyəcək qədər aydındır.

Aydındır ki, əgər Bədiüzzaman, hz. Mehdinin yalnız iman həqiqətləri istiqamətində bir xidmət göstərib, siyasət ya da səltənət sahələrində vəzifəsinin olmayacağını fikirləşsəydi, risalələrdə belə bir şərhə yer verməz, hz. Mehdinin bu istiqamətdəki vəzifələrini Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədislərinə istinad edərək bu qədər uzun və ətraflı olaraq izah etməzdi. Çünki Bədiüzzaman kimi dərin imanlı böyük bir mücəddidin əsərlərində fikirləşdiyi və inandığı şeylərin əksi olan şərhlərin mövcud olmasından heç cür söhbət gedə bilməz. Aydındır ki, ortada bir səhv başa düşmək məsələsi vardır və Bədiüzzamanın bu məktubundakı sözlərinin səhv formalarda şərh edilməsindən söhbət gedə bilər. Bu vəziyyət Bədiüzzamanın bəhsi keçən məktubunu risalələrə köçürtməmiş olmasının hikmətlərini də aydın şəkildə bəyan edir. Bədiüzzaman da bu mövzunu şübhəli olaraq gördüyünü, baş qarışdıra biləcəyini və səhv başa düşüləcəyi üçün bəhs edilən məktubunu risalələrə köçürtməmişdir. Necə ki, bu da Bədiüzzamanın bir kəramətidir. Bədiüzzamanın narahatlıq keçirtdiyi vəziyyət reallaşmış və aparılan bu səhv şərh, Bədiüzzamanın sözlərinin səhv başa düşülməsinə səbəb olmuşdur. Buna görə də bu mövzunun aydınlaşdırılmasında və Bədiüzzamanın bu sözlərlə həqiqətdə nəyi nəzərdə tutmuş olduğunun aşkarlanmasında fayda vardır.

Bədiüzzaman, Hz. Mehdi İlə Əlaqədar Olaraq İşlətdiyi “Siyasət” Anlayişi İlə Nəyi Nəzərdə Tutur?

Bədiüzzamanın hz. Mehdinin siyasət sahəsindəki vəzifəsi ilə əlaqədar olan sözlərinin daha yaxşı başa düşülməsi üçün əvvəlcə Bədiüzzamanın “siyasət” anlayışını nə mənada istifadə etdiyinin və “hz. Mehdinin siyasət sahəsində yerinə yetirəcəyi işlər” deməklə nəyi nəzərdə tutduğunun tamamilə izah edilməsi lazımdır.

Bədiüzzaman Əsərlərində “İki Cür Siyasət Anlayişi”ndan Bəhs Edir

Bədiüzzamanın burada “şeytandan və siyasətdən Allaha sığınıram” deməklə bəhs etdiyi şey “Qurandan kənar olan bir siyasət anlayışı”dır. Necə ki, Allaha sığındığını deməsi bu həqiqəti aydın şəkildə bəyan edir.

Bədiüzzaman əsərlərində hz. Mehdinin də bu mənada bir siyasət ilə məşğul ola bilməyəcəyini bildirir. Ancaq Bədiüzzaman “...Eynilə SİYASƏT, DİYANƏT, SƏLTƏNƏT, MÜBARİZƏ SAHƏSİNDƏ və bir çox sahədə işləri olduğu kimi...” (Şualar, səh. 590) deməklə də, hz. Mehdinin siyasət aləmində əhəmiyyətli vəzifələr boynuna götürəcəyini bildirir. Bədiüzzamanın burada istifadə etdiyi siyasət anlayışı ilə nəzərdə tutduğu məna Bədiüzzamanın özünün də Allaha sığındığını ifadə etdiyi siyasət anlayışından çox fərqlidir. Bədiüzzaman hz. Mehdinin, “Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in xəlifəsi”, yəni “müsəlmanların mənəvi lideri” xüsusiyyətini daşıyaraq bütün dünya müsəlmanları arasında İslam Birliyini yaradacağını, xristian aləmi ilə əməkdaşlıq meydana gətirəcəyini və hz. İsa ilə birlikdə İslam əxlaqını bütün dünyada hakim edəcəyini bildirmişdir. Bədiüzzamanın ətraflı olaraq izah etdiyi hz. Mehdinin boynuna götürəcəyi bütün bu vəzifələr, hz. Mehdinin “Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in xəlifəsi, yəni bütün dünya müsəlmanlarının mənəvi lideri” xüsusiyyətinə sahib olacağını və “idarəçi” mövqeyində çıxış edəcəyini aydın şəkildə bəyan edir.

Ancaq xəlifə olması; yəni müsəlmanların mənəvi lideri sifətinə sahib olması ilə siyasət anlayışı fərqli mövzulardır. Hz. Mehdi dünya siyasəti ilə şəxsən məşğul olmaya bilər amma “Müsəlmanları maraqlandıran hər mövzuda çıxış yolu tapacaq bir adam olaraq mənəvi liderləri hz. Mehdi olacaqdır”. Hz. Mehdinin boynuna götürəcəyi bu vəzifənin necə adlandırıldığı əhəmiyyətli deyildir. “Hz. Mehdinin məşğul olacağı siyasət, “Quran əxlaqı daxilindəki siyasət” olacaqdır”. Əhəmiyyətli olan hz. Mehdinin yerinə yetirəcəyi bu vəzifənin “Quranın bir hökmü” olmasıdır. “Quran əxlaqına uyğun siyasət” anlayışı isə “gözəl əxlaqlı, şəfqətli, mərhəmətli olmaq, ədalətlə davranmaq, möminlər arasında birlik və qardaşlığı, sülhü və ictimai ədaləti təmin etmək, ədalətsizliyi aradan qaldırmaq, zənginlik və rifahı təmin etmək” deməkdir. Quranda hz. Mehdinin yerinə yetirəcəyi bu vəzifə “İslam əxlaqının hakimiyyəti” olaraq müjdələnir:

Allah sizlərdən iman gətirib yaxşı işlər görənlərə vəd etmişdir ki, özlərindən əvvəlkiləri varislər etdiyi kimi onları da yer üzünün varisləri edəcək, möminlər üçün onların Özünün bəyəndiyi dinini möhkəmləndirəcək və onların qorxusunu sonra arxayınçılıqla əvəz edəcəkdir... (Nur surəsi, 55)

Hz. Mehdi də Quranın bu hökmünə uyğun olaraq, bütün müsəlmanların dincliyini, birlik və həmrəyliyi təmin edəcək, İslam əxlaqının gözəlliyini bütün dünyada hakim edəcəkdir. Bədiüzzamanın da siyasət və səltənət anlayışları ilə nəzərdə tutduğu əsas mövzu budur; “Hz. Mehdinin bütün dünya müsəlmanlarının liderliyini boynuna götürməsi və Quranda buyrulan bu hökmə uyğun olaraq İslam dünyasının mənfəəti üçün fəaliyyət göstərməsi”dir. Bütün bunlar Quran əxlaqının və Quran ayələrinin bir gərəyidir. Bədiüzzamanın “o şəxsin ikinci vəzifəsi, Quran əxlaqının əsaslarını və Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in sünnəsini icra və tətbiq etməkdir” (Sikke-i Tasdik-i Gaybi, səh. 9) deməklə ifadə etdiyi kimi hz. Mehdidə Quran əxlaqının tələblərini tətbiq etdiyi halda İslam Birliyinin meydana gəlməməsi, hz. Mehdinin idarəçi xüsusiyyətinə və səlahiyyətə sahibi olmaması, ya da lider mövqeyində çıxış etməmisdən söhbət gedə bilməz. Çünki bütün bunlar Allahın bütün müsəlmanları tətbiq etməklə məsuliyyət sahibi etdiyi hökmlərdir. Necə ki, Bədiüzzaman da hz. Mehdinin bu xüsusiyyətlərə sahib olacağını “Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in xəlifəsi ünvanı ilə İslam əxlaqının əsaslarını yenidən dirçəltməkdir”.(Emirdağ Lahikası, səh. 259) deməklə ifadə edir.

Bir ayədə Allah müsəlmanlara, aralarındakı “əmir sahiblərinə” tabe olmalarını belə buyurur:

Ey iman gətirənlər! Allaha və Elçisinə itaət edin, həm də özünüzdən olan rəhbərlərə şəriətə uyğun şəkildə itaət edin. Əgər bir şey haqqında mübahisə etsəniz, Allaha və Axirət gününə inanırsınızsa, Allaha və Onun Elçisinə müraciət edin. Bu, sizin üçün daha xeyirli və nəticə etibarilə daha yaxşıdır. (Nisa surəsi, 59)

Bu ayə kimi Quranda müsəlmanların Allahın özlərini dünyada və axirətdə xilas etməsi üçün göndərmiş olduğu elçilərə tabe olmaları ilə əlaqədar xeyli ayə vardır. Budur Bədiüzzaman, “siyasət, diyanət, səltənət və mübarizə sahəsində və bir çox sahədə işləri olduğu kimi” deməklə hz. Mehdi üçün nəzərdə tutduğu siyasət anlayışını ifadə edir. Bədiüzzaman bu sözlərində iştirak edən “siyasət və səltənət” anlayışları ilə hz. Mehdinin, Quranın bu hökmünü nə cür yerinə yetirəcəyini izah edir.

Necə ki, risalələrdəki hz. Mehdinin vəzifələrinin izah edildiyi sözlər diqqətlə tədqiq olunduğunda, Bədiüzzamanın bu sözləri ilə nəyi nəzərdə tutmuş olduğu asanlıqla başa düşülür; hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahəsində bir çox vəzifə boynuna götürəcəyi aydın şəkildə görünür.

Bədiüzzaman Əmirdağ Lahiqəsindəki Nəşr Olunan Məktubunda Bəhsi Keçən “Dindar İsəvilər” Sözləri İlə Kimləri Nəzərdə Tutur?

Bədiüzzaman Əmirdağ Lahiqəsindəki məktubunda hz. Mehdinin “siyasəti əsl dindar olan İsəvilərə təhvil verəcəyini” ifadə etmişdir. Bədiüzzamanın bu sözlərində “dindar olan İsəvilər” deməklə kimləri nəzərdə tutduğunun aşkarlanması, hz. Mehdinin vəzifələri ilə əlaqədar mövzunun ən doğru şəkildə başa düşülməsi baxımından çox əhəmiyyətlidir. Diqqət yetirsək Bədiüzzamanın burada “müsəlmanlığa qayıtmış İsəvilər” demədiyini görərik. Demək ki, haqqında bəhsi keçən kəslər “hələ müsəlmanlığı qəbul etməmiş xristianlar”dır. Bu kəslər hələ Quranı qəbul etməmiş, İsəviliyi tərk edərək müsəlmanlığa tabe olmamış kəslərdir. Halbuki, hz. İsa nüzul etdiyində Qurana tabe olub müsəlman olacaqdır. Buna görə də İsəvi deyil Məhəmmədi olacaqdır. Ona tabe olan İsəvilər də onun müsəlman olmasından ötəri onlar da Məhəmmədi olacaqlar.

Buna görə də Bədiüzzamanın sözlərindən, burada “bəhsi keçən xristianların hələ Quranın təbliğini qəbul etməmiş və müsəlmanlığa qayıtmamış kəslər olduqları” aydın şəkildə başa düşülür. Bədiüzzamanın “dindar olan İsəvilər” deməklə nəzərdə tutduğu “İncilə və xristianlıq dininə tabe olmuş dindar xristianlardır”.

Bədiüzzaman Axırzaman ilə əlaqədar sözlərində İsəvilər ilə əlaqədar “iki mərhələ”dən danışır. “Bunlardan biri hz. İsanın nüzulundan əvvəlki digəri də hz. İsanın nüzulundan sonrakı dövrdür”. Hz. İsanın ikinci dəfə dünyaya qayıtmasından əvvəlki dövrdə dindar olan İsəvilər “dünya siyasəti” ilə məşğul olacaqlardır. Necə ki, indiki vaxtda da bu vəziyyət aydın şəkildə görünür. Bədiüzzaman da bu sözlərində bu həqiqəti dilə gətirmişdir.

Bundan əlavə əvvəlki sətirlərdə bu mövzu ilə əlaqədar olaraq hz. Mehdinin məşğul olacağı siyasətin yalnız “Quran əxlaqı daxilindəki bir siyasət” olacağı izah edilmişdi. “Budur hz. Mehdinin bu dövrdə əsl dindar olan İsəvilərə təhvil verdiyi siyasət də “Qurandan kənar siyasət” olacaqdır”. Necə ki, hz. Mehdinin “Qurana uyğun olmayan bir siyasəti”, “Qurana tabe olmayan bir cəmiyyətə” təhvil verməməsi də çox normaldır. Demək ki, İslam əxlaqının hakim olmadığı bu dövrdə güc və imkanlar Qurana tabe olmamış bu cəmiyyət üçün xarakterik olacaqdır.

Bədiüzzaman Hz. Mehdi Üçün İşlətdiyi “Vəzifələri Çoxdur” Sözləri İlə Nəyi Nəzərdə Tutur?

Bədiüzzaman hz. Mehdinin vəzifələrini izah etdiyi sözlərində “Böyük Mehdinin VƏZİFƏLƏRİ ÇOXDUR...” (Şualar, səh. 590) deyə bildirir. Bu sözlərinin davamında isə yenə hz. Mehdi üçün “BİR ÇOX SAHƏDƏ İŞLƏRİ OLDUĞU KİMİ...” ifadəsini işlədir.

Bəhs edilən Əmirdağ Lahiqəsindəki nəşr olunmuş məktubunda isə hz. Mehdi üçün “...o mübarək şəxsin və yaxud onun nurani camaatının şəxsi mənəvisinin ÇOX OLAN VƏZİFƏLƏRİNDƏN ən əhəmiyyətli vəzifəsi olan iman həqiqətlərinin isbatı və yayılmasını...” (Emirdağ Lahikası-1) sözlərinə yer verir.

Bədiüzzamanın bəhsi keçən məktubundakı sözlərinə əsaslanaraq “hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahələrindəki vəzifələrini dindar olan İsəvilərə təhvil verib təkcə birinci vəzifəsi olan iman həqiqətlərinə istiqamətli bir fəaliyyət göstərəcəyi” iddia edilir. Ancaq Bədiüzzaman yenə bəhsi keçən bu məktubunda “O MÜBARƏK ŞƏXSİN” olaraq ifadə etdiyi hz. Mehdinin “ÇOX OLAN VƏZİFƏLƏRİNDƏN” danışır.

1) Bədiüzzamanın Əmirdağ Lahiqəsində bəhs etdiyi və risalələrin digər hissələrində də yer alan “VƏZİFƏLƏRİ ÇOXDUR” sözləri hansı mənanı verir?

Bədiüzzaman, Əmirdağ Lahiqəsindəki məktubunda olduğu kimi, risalələrdə yüzlərlə səhifə etibarilə hz. Mehdinin “vəzifələrinin çox olacağı”, “bir çox sahədə işlərinin olacağı” şəklində şərhlər etmiş; “hz. Mehdinin birinci vəzifəsi”, “ikinci vəzifəsi” və “üçüncü vəzifəsi” olaraq adlandırdığı bir çox sözünə yer vermişdir. Əgər Bədiüzzaman “vəzifələri çoxdur” deyirsə, bunun hz. Mehdinin təkcə bir vəzifəsini ifadə etməsi mümkün deyildir. Demək ki, “Bədiüzzamana görə hz. Mehdinin təkcə bir vəzifəsi yoxdur; birdən çox vəzifəsi vardır”.

2) Bədiüzzaman Əmirdağ Lahiqəsinə aid bəhsi keçən məktubunda “ən əhəmiyyətli vəzifəsi olan iman həqiqətlərinin isbatı və yayılması” (Emirdağ Lahikası-I) olduğunu xəbər verir. Burdan birinci vəzifənin nə olduğu başa düşülür. Bəs hz. Mehdinin, Bədiüzzamanın “vəzifələri çoxdur” deməklə ifadə etdiyi digər vəzifələri hansılardır?

Bədiüzzaman bu problemin cavablarını risalələrdə geniş və ətraflı olaraq izah etmişdir. Hz. Mehdinin “diyanət, siyasət, səltənət və mübarizə sahələrində vəzifələrinin olduğunu” izah etmişdir. Sonrakı sətirlərdə hz. Mehdinin bu vəzifələri təfərrüatlı olaraq izah ediləcəkdir.

Bədiüzzamanın risalələrdə qeyd etdiyi bir mövzunu təkcə bir sözüylə dəyərləndirmək səhv şərhlərin aparılmasına səbəb ola bilər. Çünki Bədiüzzaman Risalə-i Nur külliyatının müxtəlif əsərlərində mehdiyyət mövzusuna yer vermiş bu mövzularda bir-birini tamamlayan əhəmiyyətli izahlar vermişdir. Bu mövzuda da Bədiüzzamanın Əmirdağ Lahiqəsinə aid bu məktubundakı hz. Mehdi ilə əlaqədar olan izahları risalələrin digər hissələrindəki izahları ilə bir-birini tamamlayır. Bədiüzzaman bu hissələrdə siyasət və səltənət mövzularını çox geniş bir şəkildə izah etmişdir.

Buna görə də Bədiüzzamanın bu məktubunda qeyd olunan olan bu sözlərinin də Bədiüzzamanın risalələrdə bu qədər geniş yer verdiyi və Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədislərinə istinad edərək təfərrüatlı olaraq izah etdiyi digər sözlərinin əsasında dəyərləndirilməsi lazımdır.

Bədiüzzaman, Hz. Mehdinin Vəzifələrini “Üç Müxtəlif Mərhələdə” Yerinə Yetirəcəyini İzah Etmişdir

1-Cİ MƏRHƏLƏ

Hz. Mehdinin birinci vəzifəsi olan iman həqiqətlərini təbliğ edərək inkarçı fəlsəfələrə qarşı mübarizə apardığı dövr

2-Cİ MƏRHƏLƏ

Hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahələrindəki ikinci vəzifələrini yerinə yetirdiyi dövr

3-CÜ MƏRHƏLƏ

Hz. İsanın ikinci dəfə yer üzünə gəldiyi və hz. Mehdi ilə birlikdə islam əxlaqını bütün dünyaya hakim etdikləri dövr

Bədiüzzaman əsərlərində hz. Mehdinin yerinə yetirəcəyi vəzifələri izah edərkən, bunların müəyyən bir ardıcılıq üzrə reallaşacağını da ifadə etmişdir. Bədiüzzamana görə hz. Mehdinin bu vəzifələrini yerinə yetirməsi “ÜÇ MÜXTƏLİF MƏRHƏLƏ” də reallaşacaqdır.

BİRİNCİ MƏRHƏLƏ: Hz. Mehdi vəzifəsinə başladığı ilk dövrdə Bədiüzzamanın “ən əhəmiyyətli vəzifəsi olan iman həqiqətlərinin isbatı və yayılması” (Emirdağ Lahikası-I) sözləriylə bəhs etdiyi birinci vəzifəsini yerinə yetirəcəkdir. Bu mərhələdə hz. Mehdi siyasət və səltənət sahələrində vəzifə sahibi olmayacaq bunu hələ Qurana tabe olmamış dindar olan İsəvilərə təhvil verəcəkdir. Bədiüzzamanın istifadə etdiyi “isbatı və yayılması” sözündən başa düşüldüyü kimi nəşriyyat yolu ilə yəni kitab, jurnal, CD və digər kütləvi informasiya vasitələri yolu ilə geniş kütlələrə iman həqiqətlərini təbliğ edəcəkdir.

İKİNCİ MƏRHƏLƏ: Hz. Mehdi ikinci mərhələdə isə siyasət və səltənət sahələrindəki vəzifələrinə başlayacaqdır; İslam birliyini təmin edəcək və inkarçı fəlsəfələrə qarşı xristianlarla birgə əməkdaşlıq edəcəkdir. Bu mərhələdə hz. Mehdi, “Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in xəlifəsi”, yəni “bütün müsəlmanların mənəvi lideri” olmaq xüsusiyyəti ilə İslam aləminin başçısı kimi çıxış edəcəkdir.

ÜÇÜNCÜ MƏRHƏLƏ: Bu üçüncü mərhələyə keçilən dövrdə isə hz. İsanın ikinci dəfə yer üzünə gəlişi və hz. Mehdi ilə birləşmələrinin başlanğıc illəri olacaqdır. Bu dövr hz. Mehdinin hz. İsa ilə birləşərək İslam əxlaqını bütün dünyaya hakim edəcəkləri bir mərhələ olacaqdır.

Bədiüzzaman Hz. Mehdinin, Birinci Vəzifəsini Yerinə Yetirərkən Siyasətlə Məşğul Olmayacağini Necə İzah Etmişdir?

Bədiüzzaman hz. Mehdinin, vəzifələrini yerinə yetirməyə başladığı birinci mərhələdə vəzifəsinə birinci vəzifəsi olan iman həqiqətləri mövzusunu əsas götürərək başlayacağını; siyasət və səltənət sahələrindəki vəzifələrini isə sonrakı mərhələlərdə reallaşdıracağını izah etmişdir. Bədiüzzamanın bu mövzudakı sözləri belədir:

...İndiki dövrdə elə fövqəladə fikri cərəyanlar vardır ki, hər şeyi öz hesabına aldığı üçün, fərz edək ki həqiqi gözlənilən və bir əsr sonra zühur edəcək olan O ŞƏXS İNDİKİ DÖVRDƏ ZÜHUR ETSƏ BELƏ, fəaliyyətini o cərəyanların əlinə keçirməmək üçün SİYASƏT SAHƏSİNDƏKİ VƏZİFƏSİNDƏN İMTİNA EDƏCƏYİNİ və HƏDƏFİNİ DƏYİŞDİRƏCƏYİNİ GÜMAN EDİRƏM.

Bədiüzzaman “...fəaliyyətini o cərəyanların əlinə keçirməmək üçün siyasət sahəsindəki vəzifəsindən imtina edəcəyini və hədəfini dəyişdirəcəyini güman edirəm...” deməklə, hz. Mehdinin vəzifəsinə başladığı ilk vaxtlarda siyasət və səltənət sahələrindəki ikinci və üçüncü vəzifələrindən imtina edərək bunları sonrakı mərhələyə saxlayacağını güman etdiyini xəbər vermişdir. Bədiüzzaman bu ilk mərhələdə hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahələrindəki vəzifələrini reallaşdıra bilməsi üçün əlverişli mühitin olmadığını xəbər vermişdir. Ancaq ikinci mərhələdə vəziyyət dəyişəcək və hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahələrindəki ikinci və üçüncü vəzifələrini yerinə yetirə bilməsi üçün əlverişli bir mühit yaranacaqdır.

Bədiüzzaman “yəqin ki ən böyük məsələyə diqqət yetirib, digər məsələləri diqqətdən kənarda saxlayacaqdır” deməklə hz. Mehdinin ən əhəmiyyətli mövzu olan iman həqiqətlərini izah edərək dinsizliyə qarşı fikri bir mübarizə icra etmək vəzifəsini “birinci növbəyə alacağını” xəbər vermişdir.

“O şəxs indiki vaxtda zühur etsə belə” deməklə “öz yaşadığı dövrdə hz. Mehdinin siyasət, səltənət və mübarizə sahəsindəki vəzifələrinin yerinə yetrilməsinin mümkün olmadığını ifadə etmiş; hz. Mehdinin bu vəzifələrini yerinə yetirməsinin bu şəxsin ancaq AXIRZAMANDA ZÜHUR ETMƏSİ İLƏ mümkün ola biləcəyini” xəbər vermişdir. Bədiüzzamanın bu mövzunu izah etdiyi sözü belədir:

Bədiüzzaman burada hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahələrindəki vəzifələrini yerinə yetirməsinin bu şəxsin “ANCAQ AXIRZAMANDA ZÜHUR ETMƏSİ İLƏ” mümkün olacağını ifadə edir. “Təkcə, sadəcə” mənalarında işlənən “ancaq” sözü də bu mövzunu çox konkret olaraq aydınlaşdırır. Demək ki, hz. Mehdi bu vəzifələrini yerinə yetirə bilmək üçün Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədislərində bildirildiyi kimi, Axırzamanda zühur edəcək və bu dövrdə şərtlərin dəyişməsi ilə yanaşı vaxt ərzində müvafiq olaraq ikinci və üçüncü vəzifələrini də yerinə yetirə biləcəkdir. Çünki o dövrdə artıq siyasət ilə məşğul olmasının bir problemi olmayacaq.

Bu mövzu sual-cavab formasında izah edilsə Bədiüzzamanın nəzərdə tutduğu məna daha yaxşı başa düşülər:

1) Bədiüzzamana görə hz. Mehdinin digər vəzifələrinə zərər yetirmədən siyasət və səltənət sahələrindəki vəzifələrini yerinə yetirə bilməsi üçün necə bir mühit yaranmalıdır?

Bu dövr “Axırzaman” olmalıdır.

2) Hz. Mehdinin üç vəzifəsini də eyni anda yerinə yetirə bilməsi üçün nə lazımdır?

“Hz. Mehdinin Axırzamanda zühur etməsi” lazımdır.

3) Hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahələrindəki vəzifələrini yerinə yetirə bilməsi ancaq necə mümkün ola bilər?

“Ancaq hz. Mehdinin Axırzamanda zühur etməsi ilə” mümkün olar.

4) Bədiüzzaman “ancaq Mehdidə və camaatındakı şəxsi mənəvidə cəmləşə bilər” sözləri ilə nəyi ifadə edir?

Bədiüzzaman bu sözləri ilə “hz. Mehdi və camaatından başqa heç kimin bu üç vəzifəni eyni anda yerinə yetirə bilməyəcəyini” ifadə edir.

Bədiüzzaman “Hz. Mehdinin, Siyasəti Hansi Dövrdə Tamamilə Dindar İsəvilərə Təhvil Verəcəyini” Deyir?

Bədiüzzamanın Əmirdağ Lahiqəsinə aid nəşr olunan məktubunda bəhs etdiyi “hz. Mehdinin siyasəti dindar İsəvilərə təhvil verdiyi dövr; hz. Mehdinin siyasət və səltənətlə məşğul olmadığı iman həqiqətlərini yaymaqla məşğul olduğu BİRİNCİ MƏRHƏLƏ”dir. Bədiüzzamana görə hz. Mehdi bu mərhələdə siyasəti tamamilə dindar isəvilərə, yəni hələ müsəlman olmamış xristianlara təhvil verəcəkdir.

Necə ki, Bədiüzzaman da sözlərində “hz. Mehdinin siyasəti tamamilə dindar İsəvilərə təhvil verdiyi bu mərhələdə təkcə iman həqiqətlərini İSBAT ETMƏK, İZHAR ETMƏK və YERİNƏ YETİRMƏKLƏ məşğul olacağını” xəbər verir. Bədiüzzamanın, hz. Mehdinin bu mərhələdə “islamiyyətin əsaslarını isbat etməyə, göstərməyə və yerinə yetirməyə çalışacağını” deməsi, bu dövrün hz. Mehdinin birinci vəzifəsini yerinə yetirdiyi “ilk dövr” olduğunu göstərir. Çünki “İSBAT” sözünün mənası “doğrunu dəlil göstərərək meydana qoymaq, dəlil və şahidlə bir şeyin doğruluğunu göstərmək”dir. “İZHAR” sözü isə “aşkar etmək, nümayiş etdirmək, göstərmək” mənasını verir. Bədiüzzamanın bu sözlərindən hz. Mehdinin siyasəti tamamilə dindar isəvilərə təhvil verdiyi bu mərhələdə birinci vəzifəsi olan iman həqiqətlərini izah edərək təbliğ mərhələsini yerinə yetirdiyi aydın şəkildə başa düşülür.

Bədiüzzaman “Vəzifələri Çoxdur” Deməklə İfadə Etdiyi Hz. Mehdinin Vəzifələrini Necə İzah Etmişdir?

Hz. Mehdinin Birinci Vəzifəsi:

Bədiüzzaman ateist fəlsəfələrin Axırzamanda təhlükə yaradacağını xəbər vermiş xüsusilə darvinist materialist fəlsəfələrin ateizmdən dəstək görəcəklərini və Allahın varlığını inkar edəcək təhlükəli bir həddə çatacaqlarını ifadə etmişdir. Buna görə də “hz. Mehdinin birinci vəzifəsinin materializm fikrinə qarşı, yəni Allahı inkar etmək əsasında qurulmuş materialist, darvinist və ateist fəlsəfələrə qarşı fikri mübarizə aparmaq və bu fəlsəfələrin insanlar üzərindəki təsirini tamamilə aradan qaldırmaq olacağını” ifadə etmişdir:

Bədiüzzaman əsərləriylə böyük bir imani xidmət göstərmiş xeyli insanın iman etməsinə və imanının dərinləşməsinə vəsilə olmuşdur. Ancaq Bədiüzzamanın “TAMAMİLƏ SUSDURACAQ BİR TƏRZDƏ” deməklə ifadə etdiyi “materializmi bütün dünyada tamamilə təsirsiz hala gətirmək” vəzifəsi Bədiüzzaman tərəfindən tamamilə yerinə yetirilməmiş; dünya səviyyəsində insanların imanını xilas etmək vəzifəsi hz. Mehdiyə verilmişdir.

Məlum olduğu kimi materializmin güclənməsi Bədiüzzamanın dövründə davam etdiyi kimi vəfatından yəni 1960-cı illərdən sonra da dövrümüzə qədər davam etmişdir. Televiziya və radio kanallarının inkişafı ilə, yazılı mətbuatın da köməyi ilə təsir sahəsi olduqca genişlənmişdir. Yəni Bədiüzzamanın vəfatından sonra da materializm təbliğatı genişlənərək 21-ci əsrə qədər gəlib çatmışdır.

Buna görə də özünün də ifadə etdiyi kimi Bədiüzzamanın dövründə bu mövzuda tam bir nəticə əldə edilməmişdir. Bədiüzzaman da “tamamilə susduracaq tərzdə” deməklə bu həqiqətə diqqət çəkmişdir. Materializm, ateizm və darvinizmin tənəzzülü ilə yanaşı insanların imanını xilas etmək vəzifəsi dünya səviyyəsində hz. Mehdiyə verilmişdir. Bədiüzzamanın şəxsən başladığı ancaq tamamilə sona çatmayan bu cərəyanla fikri mübarizə aparmaq Allahın izni ilə hz. Mehdi ilə davam edəcək və yekun bir nəticəyə çatdırılacaqdır.

Hz. Mehdinin Siyasət və Səltənət Sahələrindəki İkinci və Üçüncü Vəzifələri:

Bədiüzzamanın, hz. Mehdinin ikinci və üçüncü vəzifələrindən danışdığı sözlərində hz. Mehdinin, diyanət Mehdisi olması ilə yanaşı həmçinin siyasət Mehdisi və səltənət Mehdisi olaraq da üç vəzifəni eyni anda yerinə yetirəcəyi aydın şəkildə görünür. Bədiüzzamanın bu mövzunu dəlilləriylə bərabər izah edən sözlərindən bəziləri belədir:

1) Tətbiq Etmək və Yerinə Yetirməkdir:

Bədiüzzaman hz. Mehdinin ikinci vəzifəsinin “islam əxlaqını və fəzilətini, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in həqiqi sünnəsini dirçəltmək olduğunu” ifadə etmişdir. “İCRA və TƏTBİQ ETMƏK”, “tətbiq etmək, qüvvəyə salmaq, yerinə yetirmək” deməkdir. Bədiüzzaman da bu sözüylə hz. Mehdinin, Quran əxlaqının tələblərini və əsaslarını və Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in sünnəsini bütün insanlar arasında tətbiq edəcəyini və həyata keçirəcəyini xəbər verir. Bu da, hz. Mehdinin İslam Birliyini yaratması və bütün müsəlmanların mənəvi liderliyini boynuna götürməsi ilə reallaşdırılacaqdır.

- hz. Mehdi “icra və tətbiq etmək” vəzifəsini necə yerinə yetirəcəkdir?

Aydındır ki, bunun üçün hz. Mehdinin “bu tədbirləri yerinə yetirmək üçün “səlahiyyətə” sahib olması” lazımdır. Bu da “hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahəsində bir vəzifə yerinə yetirəcəyini bütün müsəlmanlara qarşı “idarəçi bir xüsusiyyətinin” olacağını” aydın şəkildə bəyan edir.

2) Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-İn Xəlifəsi Ünvani İlə:

Hz. Mehdi hal-hazırda müxtəlif qruplar halında dağınıq olan müsəlmanları birləşdirəcək, İslam əxlaqını və fəzilətini, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in həqiqi sünnəsini dirçəldəcəkdir. İslam aləminin birliyini meydana gətirəcək bu vəsiləylə insanları maddi və mənəvi təhlükələrdən xilas edəcək və insanların Allahın rizasına uyğun bir həyat yaşayaraq Allahın əzabından çəkinmələrinə vəsilə olacaqdır.

Bədiüzzaman hz. Mehdinin bu ikinci vəzifəsini “Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in xəlifəsi”, yəni “müsəlmanların mənəvi lideri” sifətiylə yerinə yetirəcəyini bildirmişdir. Şübhəsiz ki, hz. Mehdinin, “islam cəmiyyətinin lideri xüsusiyyəti ilə” islamiyyəti yenidən dirçəltməsi, sayı milyonlara çatan bir birliyin maddi və mənəvi gücü ilə hərəkət edərək bütün yer üzündə İslam Birliyini yaratması xüsusiyyətləri, onun “siyasət və səltənət sahəsində göstərəcəyi fəaliyyətləri” ifadə edir.

3) İslam Aləminin Birliyinə Əsaslanaraq:

Bədiüzzaman hz. Mehdinin, əvvəllər heç bir mücəddid tərəfindən yerinə yetirilməmiş olan vəzifələrindən birinin “İslam Birliyinin təmin edilməsi” olduğunu xəbər verir. Hz. Mehdi bu birliyin yaradılmasına vəsilə olacaq milyonlarla müsəlmanı bir yerə toplayacaqdır. İslam Birliyini təmin etmək və bu birliyin liderliyi ünvanına sahib olmaq həm Bədiüzzamanın dövründə, həm ondan əvvəlki mücəddidlərin dövründə, həm də indiki vaxtda hələ də reallaşmamış hadisələrdir. Bədiüzzaman da bu həqiqəti bəyan etmiş bu hadisələrin hz. Mehdinin tanınmasında ən əhəmiyyətli əlamətlərdən biri olacağını xatırlatmışdır.

Bədiüzzamanın hz. Mehdinin ikinci vəzifəsi haqqında vermiş olduğu bu məlumatlar da yenə “hz. Mehdinin “idarəçi” mövqeyində çıxış edəcəyini və siyasət sahəsində əhəmiyyətli vəzifələr boynuna götürəcəyini” heç bir şərhə yol verməyəcək bir şəkildə izah edir. Çünki hz. Mehdi bu birliyi təmin edəcək bir adam olaraq “lider” xüsusiyyəti ilə İslam Birliyinin başçısı olacaqdır.

4) Milyonlarla Fərdləri Olan Ordular:

Bədiüzzaman bu sözləri ilə hz. Mehdinin bu birliyi təmin etməsində ona kömək edəcək çox geniş bir kütlənin mövcudluğundan danışır. Bədiüzzaman, hz. Mehdinin qulluğunda Allahın varlığı və birliyi mövzusunu, iman həqiqətlərini bütün insanlara izah edən, geniş əhatəli bir imani xidmət göstərən elm və iman birliklərinin olacağını xəbər vermişdir. Şübhəsiz sayları milyonlarla ifadə olunan belə geniş bir kütlənin istiqamətləndirilməsi hz. Mehdinin “idarəçi xüsusiyyətini”nə sahib olacağını aydın şəkildə bəyan edir.

5) Çox Böyük Maddi Bir Güc və Hakimiyyət:

Bədiüzzaman, hz. Mehdinin ikinci vəzifəsinin ancaq “böyük bir maddi güc və hakimiyyətlə” reallaşmasının mümkün olduğunu ifadə etmişdir. Hz. Mehdinin bu vəzifəsini dünya səviyyəsində reallaşdıracağını xatırladaraq “hz. Mehdinin sahib olacağı maddi güc və hakimiyyətin də böyük miqyasda olacağına” diqqət çəkmişdir.

- hz. Mehdinin böyük bir güc və hakimiyyətə sahib olması nəyi ifadə edir?

“Güc və hakimiyyət” anlayışları “çox böyük bir səlahiyyət və iqtidarın mövcudluğunu” ifadə edir. Hz. Mehdinin bu cür böyük bir səlahiyyətə sahib olması “liderlik xüsusiyyəti ilə idarəçi mövqeyində çıxış edəcəyini” aydın şəkildə bəyan edir.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in dövründən etibarən belə bir güc və hakimiyyət təmin edilə bilməmişdir. Bədiüzzaman belə geniş əhatəli bir maddi güc və hakimiyyətin hz. Mehdi dövründə yaşanacağını ifadə edərək hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahəsində reallaşdıracağı vəzifələrin əhəmiyyətini aydın şəkildə ifadə edir.

6) Islam Xəlifəliyini:

Bədiüzzaman, hz. Mehdinin başqa bir vəzifəsinin də islam cəmiyyətini birləşdirmək və xristian aləmi ilə əməkdaşlıq etmək olduğunu xəbər vermişdir. Hz. Mehdinin bu vəzifəsini iman sahiblərinin Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in nəslindən gələn fədakar seyidlərin və digər bütün müsəlmanların köməkliyi ilə reallaşdıracağını xəbər vermişdir.

Bədiüzzaman bu sözüylə “hz. Mehdinin dünya səviyyəsində bütün müsəlmanların mənəvi liderliyini boynuna götürəcəyini” yenidən ifadə edərək, “hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahələrində vəzifələrini” izah etmişdir.

Bədiüzzamanın hz. Mehdi ilə əlaqədar olan izahlarında dəfələrlə təkrarladığı hz. Mehdinin bu xüsusiyyətini görməməzlikdən gəlib yalnız iman həqiqətləri istiqamətində fəaliyyət göstərib siyasət və səltənət sahələrində bir vəzifə boynuna götürməyəcəyini iddia etməkdən heç cür söhbət gedə bilməz. Bədiüzzaman çox aydın dəlillərlə hz. Mehdinin bu sahələrdə müxtəlif fəaliyyətlər yerinə yetirəcəyini izah etmiş və bütün bunların hz. Mehdinin tanınmasında ən əhəmiyyətli əlamətlərdən olacağını ifadə etmişdir.

7) İslam Birliyinə Əsaslanaraq:

Bədiüzzaman, hz. Mehdinin “siyasət, səltənət və mübarizə sahələrində” göstərəcəyi fəaliyyətlərdən birinin İslam Birliyini yaratmaq olduğunu ifadə etmişdir. Bədiüzzaman hz. Mehdinin bu vəzifəsiylə, onun “idarəçi” mövqeyində çıxış edəcəyini və “müsəlmanların mənəvi liderliyini” boynuna götürəcəyini ifadə edir.

8) Dindar Xristianlarla və Xristian Alimləri İlə Əməkdaşliq və Həmrəylik Edərək İslam Dininə Xidmət Etməkdir:

Bədiüzzaman, hz. Mehdinin islam cəmiyyətini birləşdirib xristian başçılarlarla islam və xristianlığın ortaq cəbhəsi olan “materializm və dinsizliyə” qarşı mübarizədə əməkdaşlıq edəcəyini və bu yolla da islam dininə xidmət göstərəcəyini xəbər verir. Bədiüzzaman, “hz. Mehdinin bütün müsəlmanların mənəvi lideri xüsusiyyəti ilə” xristianlarla edəcəyi bu əməkdaşlığı izah edərək hz. Mehdinin “siyasət sahəsində” yerinə yetirəcəyi fəaliyyətlər haqqında məlumat verir. Bədiüzzaman bu şərhləriylə hz. Mehdinin yalnız iman həqiqətləri istiqamətində bir vəzifəsinin olmayacağını əksinə bütün dünyaya sülh və əmin-amanlıq bəxş edəcək çox böyük miqyaslı xidmətlər göstərəcəyini bəyan edir.

9) Çox Böyük Bir Səltənət və Güc:

Bədiüzzaman, islam birliyi ilə müsəlman və xristian dünyasının əməkdaşlığı kimi böyük bir hadisənin ancaq üç şərtin meydana gəlməsiylə reallaşacağına diqqət çəkmişdir. Bədiüzzaman “ÇOX BÖYÜK BİR SƏLTƏNƏT və GÜC” deməklə bu şərtlərdən ikisini izah edir.

“Səltənət” anlayışı, güc və səlahiyyət ifadə edən bir sözdür. “Güc” anlayışı isə “istədiyi şeyi yerinə yetirə bilmək gücünü, yəni səlahiyyət”ini ifadə edir. Bədiüzzaman hz. Mehdinin İslam Birliyini yaradıb bu birliyin liderliyini boynuna götürəcəyini və “çox böyük bir güc və səlahiyyətə sahib olacağını” xəbər vermişdir. Bədiüzzaman “ÇOX BÖYÜK” deməklə, hz. Mehdinin sahib olacağı bu gücün və səltənətin təsir sahəsinin geniş olacağını ifadə edir.

Bədiüzzaman, hz. Mehdinin ikinci vəzifəsində olduğu kimi üçüncü vəzifəsini də eynilə çox böyük bir səltənət və güc ilə reallaşdıracağını ifadə etmişdir. Hz. Mehdinin İslam Birliyi və xristian aləmi arasında yaradacağı əməkdaşlıq dünya səviyyəsində bir xidmət olacaqdır; bu vəzifənin tələb etdiyi güc və səltənət də eynilə dünya səviyyəsində çox böyük bir hakimiyyətlə həyata keçiriləcək.

Bədiüzzamanın hz. Mehdinin üçüncü vəzifəsi haqqında səhifələrlə yazmış olduğunu bu şərhlər “hz. Mehdinin yalnız diyanət Mehdisi olaraq xidmət göstərəcəyini, həm siyasət, həm də səltənət sahəsində dünya səviyyəsində çox böyük vəzifələr boynuna götürəcəyini” ifadə edir.

10) İslam Birliyinin Köməkləşməsi İlə:

Bədiüzzaman burada yenidən hz. Mehdinin İslam Birliyini yaradacağından bəhs etmişdir. Ancaq əvvəlki sətirlərdə də izah edildiyi kimi hz. Mehdi bu birliyin başında bütün “müsəlmanların mənəvi lideri” mövqeyində şəxsən özü çıxış edəcəkdir. Bədiüzzaman verdiyi bu məlumatlarda “siyasət sahəsində vəzifələri olması ilə nəyin nəzərdə tutulduğunu və hz. Mehdinin bu sahədə necə bir fəaliyyət göstərəcəyini” aydın şəkildə ifadə edir.

11) O İkinci, Üçüncü Vəzifələr Çox Aydin və Çox Geniş Bir Ərazidə və Dəbdəbəli Bir Tərzdə Olduğundan:

Bədiüzzaman bu sözləri ilə hz. Mehdinin ikinci və üçüncü vəzifələrinin “çox geniş kütlələri və əraziləri əhatə edən dəbdəbəli, şərəfli və geniş əks-sədalar doğuran işlər olduğunu” xəbər verir. Necə ki, İslam Birliyini yaratmaq, bütün müsəlmanların liderliyini boynuna götürmək, xristianlarla əməkdaşlıq və həmrəylik yaratmaq və nəticədə islam əxlaqını yer üzünə hakim etmək, dünya tarixinin bəlkə də ən böyük və ən şərəfli hadisələrindən biri olacaqdır. Bədiüzzaman bütün bu şərhləriylə “hz. Mehdinin yerinə yetirəcəyi xidmətlərin yalnız birinci vəzifəsi olan iman həqiqətləri ilə məhdudlaşmayacağını “müsəlmanların mənəvi lideri” olaraq dünya səviyyəsində çox böyük xidmətlər göstərəcəyini” ifadə edir.

12) Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-İn Xəlifəliyi İstiqamətindəki Səltənəti, Onunla Məşğul Olmağa Vaxt Saxlamir:

Bədiüzzaman hz. Mehdinin işlərindən əvvəl, hz. Mehdinin birinci vəzifəsi olan iman həqiqətlərini yaymaq və materializmi fikrən yox etmək istiqamətində istifadə etdiyi elmi vəsaitləri hazırlayan bir birlik olacağından bəhs edir. Bədiüzzaman “bir istiqamətdə” deməklə isə bu elmi birliyin, materializmi fikrən təsirsiz hala gətirilməsi işlərini yalnız müəyyən qədər yerinə yetirəcəklərini, buna görə də “hz. Mehdinin də özünə proqram edərək bu birliyin işlərindən bu istiqamətiylə faydalanacağını” xəbər verir. Əvvəlki səhifələrdə də ifadə edildiyi kimi, materialist fəlsəfənin “tamamilə təsirsiz hala gətirilməsi” isə ancaq hz. Mehdinin yerinə yetirəcəyi xidmətlər nəticəsində reallaşdırılacaqdır.

Bədiüzzaman hz. Mehdi üçün burada “o vəzifəsini şəxsən özünün yerinə yetirməsinə vaxt və vəziyyət imkan verməz” sözlərindən istifadə etmişdir. Bunun səbəbinin isə, “hz. Mehdinin dünya səviyyəsində bütün “müsəlmanların mənəvi lideri” olaraq “siyasət və səltənət sahəsində reallaşdıracağı böyük vəzifələri” səbəbiylə vaxtının qalmayacağını” ifadə etmişdir.

Bədiüzzamanın bu şərhləri “hz. Mehdinin bütün dünya müsəlmanlarının mənəvi lideri olaraq siyasət və səltənət sahələrində dünya səviyyəsində bir çox xidmətlər göstərəcəyini” aydın şəkildə ifadə edir.

13) Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-İn Yolunu, Quran Əxlaqini və Quran Əxlaqinin Əsaslarini, Həqiqətlərini və Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-İn Sünnəsini Yenidən Dirçəltməklə, Hamiya Eşitdirərək və Tətbiq Edərək:

Bədiüzzaman bu sözlərində hz. Mehdinin siyasət və səltənət sahəsində tutacağı yolu başa salır, ikinci və üçüncü vəzifələrini yerinə yetirərkən istifadə edəcəyi üsulları izah edir. Bədiüzzamanın burada istifadə etdiyi “ƏHYA” sözünün mənası “YENİDƏN DİRÇƏLTMƏK” deməkdir. Bədiüzzamanın da ifadə etdiyi kimi hz. Mehdi Axırzamanda Qurandan uzaqlaşmış olan insanların yenidən Quran əxlaqına və Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in sünnəsinə görə yaşamalarına vəsilə olacaqdır.

“ELAN” sözünün mənası isə, “hamıya eşitdirmək” deməkdir. Bədiüzzamanın şərhlərinə görə hz. Mehdi Quran həqiqətlərini və Quran əxlaqını hamının görəcəyi və çatacağı şəkildə eşitdirəcəkdir. Kütləvi informasiya vasitələrini və texnologiyanı çox yaxşı istifadə edəcəyi başa düşülən hz. Mehdi islam həqiqətlərini çox müxtəlif və hikmətli üsullardan istifadə etməklə bütün dünyaya aydın şəkildə göstərəcək və elan edəcəkdir.

“İCRA” sözünün mənası da, “TƏTBİQ ETMƏK” deməkdir. Bədiüzzaman bu sözləriylə də hz. Mehdinin, Quran əxlaqını bütün dünyada hakim edəcəyini və bütün cəmiyyətlərdə yaşanan hala gətirəcəyini ifadə edir.

-hz. Mehdinin “əhya, elan və icra etmək” xüsusiyyətləri nəyi ifadə edir?

Bədiüzzamanın burada işlətdiyi “əhya, elan və icra ilə” sözləri, yenidən hz. Mehdinin “idarəçi xüsusiyyətini” ifadə edir. Bədiüzzaman hz. Mehdinin bütün dünyanın şahid olacağı şəkildə çox geniş əhatəli fəaliyyətlər göstərəcəyini və bunları həyata keçirərkən “böyük bir səlahiyyət” və “rəhbərlik gücü”nə sahib olacağını ifadə edir.

14) Baş Komandirləri Olan “Böyük Mehdi”Nin Uca Ədalətini və Haqdan və Doğrudan Ayrilmamağini Dünyaya Göstərmələri:

Bədiüzzaman, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədislərində də bildirildiyi kimi, hz. Mehdinin İslam əxlaqını bütün dünyaya hakim etdiyi vaxt yer üzündə bənzəri olmayan bir ədalət, dinclik və sülh mühitinin yaranacağını ifadə edir. Hz. Mehdinin bu uca ədalətinə və haqdan və doğruluqdan ayrılmamağına bütün dünya şahid olacaqdır. Bədiüzzaman, hz. Mehdinin dünya səviyyəsində reallaşdıracağı bu vəzifəni “baş komandir” sifətiylə yerinə yetirəcəyini ifadə etmişdir. Bədiüzzaman bu sözləri ilə hz. Mehdinin “bütün dünya müsəlmanlarının liderliyini” boynuna götürəcəyini yenidən izah edir. Bu mövzuda soruşulacaq bir neçə suala veriləcək cavablar hz. Mehdinin bu xüsusiyyətinin çox aydın bir şəkildə başa düşülməsini təmin edəcəkdir:

-hz. Mehdinin “baş komandir” sifətinə sahib olması nəyi ifadə edir?

Bədiüzzaman hz. Mehdinin bu sifətini xatırladaraq hz. Mehdinin bütün dünya müsəlmanları üzərində “idarəçi” mövqeyində çıxış edəcəyini yenidən aydın bir şəkildə ifadə edir.

-hz. Mehdinin bütün dünyaya uca ədalətini və haqdan və doğruluqdan ayrılmamağını göstərməsi necə reallaşacaqdır?

Uca bir ədalət anlayışının və haqdan ayrılmamağının bütün dünyaya göstərilməsi ancaq “dünya səviyyəsində bir idarə gücüylə” mümkün ola bilər. Bütün insanların hz. Mehdinin ədalət anlayışına şahid olmaları hz. Mehdinin “ədalət yaradacaq səlahiyyətlərə sahib bir mövqedə olacağını” göstərir.

Hz. İsa Yer Üzünə İkinci Dəfə Gəldiyindəbütün Müsəlman və Xristian Aləminin Mənəvi Lideri Hz. Mehdi Olacaqdir

Hz. İsanın ikinci dəfə yer üzünə gəlişi, yuxarıda izah edildiyi kimi hz. Mehdinin vəzifələrini yerinə yetirdiyi “ÜÇÜNCÜ MƏRHƏLƏDƏ” reallaşacaqdır. Bu mərhələdə hz. Mehdi Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in xəlifəsi yəni İslam aləminin mənəvi lideri sifətiylə dünya səviyyəsindəki bütün müsəlmanlar arasında İslam Birliyini təmin etmiş olacaq və lider mövqeyində çıxış edəcəkdir. Eyni mərhələdə iki fərqli şəxsin Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in xəlifəsi, yəni müsəlmanların mənəvi lideri xüsusiyyətinə sahib olmasından söhbət gedə bilməz. Necə ki, hz. İsa gələndə, hz. Mehdinin bu vəziyyətində bir dəyişiklik olmayacaqdır, hz. İsa da hz. Mehdiyə kömək edəcəkdir.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədislərində bu vəziyyət aydın şəkildə ifadə edilmiş; hz. Mehdi və hz. İsanın bir yerdə namaz qılacaqları və hz. İsanın “imamlıq sənə verilmişdir” deyərək hz. Mehdini imamlığa şəxsən özünün qoyacağı xəbər verilmişdir. Bu hədislərdən bəziləri belədir:

İmamları saleh bir insan olan Mehdi olduğu halda Beytül Məqdisə sığınarlar. Oradakı imamları özlərinə səhər namazını qıldırmaq üçün qabağa keçdiyi bir vaxtda qəflətən Məryəm oğlu İsanın səhər vaxtında endiyini görərlər. Mehdi hz. İsanı qabağa keçirmək üçün arxaya çəkilər. HZ. İSA ONUN ÇİYİNLƏRİNƏ ƏLİNİ QOYAR və ONA BELƏ DEYƏR: “KEÇ QABAĞA NAMAZ QILDIR. ÇÜNKİ SƏNİN ÜÇÜN İQAMƏ (namaza başlama işarəsi) GƏTİRİLMİŞDİR. (Ebu Rafi'den rivayet edilmiştir; İmam Şarani, Ölüm, Kıyamet, Ahiret ve Ahir Zaman Alametleri, Bedir Yayınevi, səh. 495-496)

...Nəhayət müsəlmanların əmiri (hz. Mehdi) ona Məryəm oğlu İsaya: Gəl bizə namaz qıldır, deyər. Buna görə də İsa: Xeyr, Allahın bu ümmətə bir neməti olaraq sizin bir qisminiz digər bir qismin üstündə əmirlərsiniz deyər. (Sahih-i Müslim, cild. 1, səh. 209)

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in bu hədisləri olduqca aydın başa düşüləndir. Aydındır ki, Allahın təqdiri gərəyi hz. İsa hz. Mehdi üzərində bir üstünlük sahibidir və ona tabedir. Bu vəziyyət Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədislərində əhəmiyyətlə bəyan edilmişdir. Bədiüzzaman da əsərlərində bu mövzunu izah etmiş; yer üzünə ikinci dəfə gəlişində hz. İsanın hz. Mehdiyə tabe olacağını ifadə etmişdir:

Bədiüzzaman bu sözlərində Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in bəhsi keçən hədisində izah edilənlərin şərhini vermişdir. Hz. İsanın namazdakı imamlığı hz. Mehdiyə verməsinin “Hz. Mehdinin üçüncü vəzifəsi gərəyi xristian dünyasıyla edəcəyi əməkdaşlığın Xristian dünyasının müsəlmanlığa qayıtması və Qurana tabe olmasıyla nəticələnəcəyini” izah etmişdir.

Bədiüzzamanın etdiyi şərhlərə görə “bu əməkdaşlıq əsnasında hz. Mehdi İslam aləminin, hz. İsa da müsəlmanlığa qayıtmış olan Xristian aləminin mənəvi lideri olacaqdır. Amma xristianlığın Qurana tabe olmasından ötəri Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in xəlifəsi yəni bütün müsəlmanların mənəvi liderliyi xüsusiyyətinə hz. Mehdi sahib olacaqdır. Buna görə də “Hz. Mehdi, bu mərhələdə “həm müsəlman aləminin, həm də müsəlman olmuş xristian dünyasının mənəvi lideri olacaqdır”.

Bədiüzzaman Öz Yaşadiği Dövrdə, Hz. Mehdinin Üç Vəzifəsinin Eyni Anda Yerinə Yetrilməsinin Mümkün Olmadiğini Bildirmişdir

Bədiüzzamanın yuxarıda təhlil edilən sözləri hz. Mehdinin, siyasət və səltənət sahəsində yerinə yetirəcəyi çox böyük və əhəmiyyətli fəaliyyətlərinin olduğunu dəlilləriylə bərabər isbat edir. Hz. Mehdini, əvvəlki mücəddidlərdən fərqləndirəcək və insanlara tanıdacaq ən əhəmiyyətli əlamətlərdən biri, “Hz. Mehdinin bu vəzifələrin hamısını eyni anda yerinə yetirməsi” olacaqdır. Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədislərində və Bədiüzzamanın əsərlərində bütün bunlar dəlilləriylə bərabər çox təfərrüatlı olaraq təsvir edilir.

Bədiüzzaman əsərlərində hz. Mehdinin üç böyük vəzifəsinin öz yaşadığı dövrdə hələ yerinə yetirilmədiyini və hətta o dövrdə nə bir şəxs, nə də şəxsi mənəvi olaraq bir birlik tərəfindən bu vəzifələrin yerinə yetirilməsinin mümkün olmadığını ifadə etmişdir. Bədiüzzaman bu mövzunu belə izah etmişdir:

Bədiüzzaman, “Diyanət, Səltənət və Siyasət Sahələrindəki Vəzifələri Eyni Anda Yerinə Yetirə Bilmədikləri Üçün” Əvvəlki Mücəddidlərin Axirzamanin Böyük Mehdisi Olmadiqlarini İfadə Etmişdir

Bədiüzzaman sözlərində dəfələrlə nə əvvəlki əsrlərdə gəlib-getmiş mücəddidlərin dövründə, nə də öz yaşadığı dövrdə hz. Mehdinin üç vəzifəsinin eyni anda yerinə yetrilmədiyini və bunu ancaq hz. Mehdinin reallaşdıracağını ifadə etmişdir. Bədiüzzamanın bu mövzunu izah edən sözlərindən biri belədir:

Bədiüzzaman Tələbələrinin, Hz. Mehdinin Təkcə Birinci Vəzifəsini Nəzərə Aldıqları Üçün Özünə Mehdilik Mövzusunda Hüsnü-Zənn Bəslədiklərini, Ancaq İkinci və Üçüncü Vəzifələrinə Diqqət Yetirmədikləri Üçün “Yanıldıqlarını” Xəbər Verir

Bədiüzzaman əsərlərində “hz. Mehdinin bir və ya iki vəzifəsi deyil, tam olaraq ÜÇ VƏZİFƏSİ olduğunu” bildirir. Bu üç vəzifəni eyni anda yerinə yetirməyən şəxslərin isə Axırzamanın böyük Mehdisi olmayacağını ifadə etmişdir.

Bədiüzzamanın bu mövzudakı ətraflı şərhlərinə baxmayaraq bu əhəmiyyətli həqiqət nəzərə alınmayaraq Bədiüzzamanın Mehdi ola biləcəyi istiqamətində bəzi fikirlər irəli sürülür. Halbuki Bədiüzzaman əsərlərində bu mövzuya şəxsən özü aydınlıq gətirmiş Mehdi olmadığını səhifələr etibarilə dəlilləriylə bərabər izah etmişdir. Bu mövzudakı bütün bu açıq bəyanlarına baxmayaraq Risalə-i Nura və bu əsərin müəllifi kimi özünə Mehdilik mövzusunda hüsnü-zənn bəsləyənlərə isə bu fikirlərinin “qarışdırmadan qaynaqlanan bir səhv olduğunu” demişdir:

Bədiüzzaman Risalə-i Nurun şəxsi mənəvisinin və bu əsərlərin müəllifi olaraq özünün bəzən hz. Mehdi ola biləcəyinin düşünüldüyünü, ancaq bunun bir qarışdırma və səhv olduğunu ifadə etmişdir. Başqa bir sözündə isə bu fikrə sahib olan kəslərin iman həqiqətlərini izah etmə mövzusu istiqamətində bir dəyərləndirmə etdiklərini ancaq hz. Mehdinin digər iki vəzifəsi olan “İslam Birliyinin təmin edilməsi, bütün islam dünyasının lideri olması və hz. İsa ilə birlikdə İslam əxlaqının dünyaya hakim olmasının özündə görünmədiyi xüsusunu nəzərə almadıqlarını” demişdir. Bundan ötəri də Risalə-i Nura və özünə edilən Mehdilik yaraşdırmasının yalnız bir “zənn”dən ibarət olduğunu ifadə etmişdir:

Bədiüzzaman, bu sözü ilə hz. Mehdiyə aid xəbər və işarələrin Risalə-i Nur camaatıyla uyğunlaşdırılmağa cəhd göstərildiyini ancaq bu bənzətmələrin hz. Mehdi ilə əlaqədar verilən məlumatlara uyğun gəlmədiyini ifadə etmişdir. Bədiüzzaman bu bənzətməni edən kəslərin hz. Mehdinin iki böyük və əhəmiyyətli vəzifəsini nəzərə almadıqları üçün belə səhv bir qənaətə gəldiklərini ifadə edir. İslam Birliyinin təmin edilməsi və hz. Mehdinin bütün müsəlmanların liderliyini boynuna götürməsi xristianlarla əməkdaşlığın təmin edilməsi və hz. İsa ilə birlikdə Quran əxlaqının bütün yer üzünə hakim olması bu vaxta qədər hələ reallaşmamışdır. Bədiüzzaman da daxil olmaqla Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-dən sonrakı dövrlərdə gəlib-getmiş mücəddidlərdən heç biri bu böyük vəzifələri yerinə yetirməmişdir. Buna görə də Bədiüzzaman da bu həqiqəti dilə gətirərək Risalə-i Nurun şəxsi mənəvisini Mehdiliklə uyğunlaşdıranların səhv etdiklərini ifadə edir. Necə ki, bir mövzuda bir adama hüsnü-zənn bəslənməsi bu düşüncənin həqiqəti əks etdirdiyini göstərən bir dəlil deyildir. Necə ki, Bədiüzzaman da risalələrində bunu dilə gətirmişdir.