Allah imtahanın tələbi olaraq şeytana imkan verir. Bu vəsiləsiylə də insanlar mükəmməl imtahana çəkilmiş olur. İnsanın nəfsi, şeytanla mübarizə apararaq yetkinləşir, kamilləşir.
Ayələrdə cihaddan bəhs edilərkən mübarizə aparmaq nəzərdə tutulur. Elmi mübarizə, çalışma, hər cür fəaliyyət. İnsanlar həmişə asıb-kəsmək kimi başa düşürlər. Cihad, Allah yolunda səy göstərməkdir.
Bir şey bir az tərs getsə belə, müsəlman onda xeyir olduğunu düşünməlidir. Tərslik oldu deyir. Sən Allaha tam mənasıyla təvəkkül etsən, meydana gələn hadisə xeyirli olandır.
Bəziləri din deyildikdə qəribə romantizmə və ruh halına bürünürlər. Allah ağıllı rəftarla zikr edilməlidir.
Səbir etmək və təvəkkül etmək. Bunlar Allahın sevdiyi, bəyəndiyi iki əxlaq xüsusiyyətidir. Təvəkkül nə deməkdir? Deməli, mömin böyük hadisələrlə qarşılaşacaq ki, təvəkkül edəcək, səbir edəcək. Belə olduqda təşvişə qapılmır, kədərlənmir, qorxmur.
Allahın vədi üçün olan vaxt artıq bitdi. Yəni qiyamətə təxminən yüz illik bir vaxt qalır. Hakimiyyət yalnız bu əsrdə təmin edilə bilər. Onun üçün artıq masonluq da, tampliyerlər də, sanhedrin də, dərin dünya dövləti də qərar verməlidir. Çünki başqa cür olduqda, dünya tamamilə yox olacaq. Artıq İslam Birliyini hakim etməyin vaxtı gəlib çatdı.
Göz çox mükəmməl bir orqandır. Sən mutasiya yoluyla, bayağı yolla meydana gəldi deyirsən. O, bayağı yolla meydana gəlməz. Bayağı bir şey səni kor edər. Mutasiya səni ayaq üstə dayana bilməyəcək hala gətirər. Mutasiya, ancaq korluq, karlıq meydana gətirər. Mövcud sistemi yox edər. Başqa bir şey olmaz.
Allah əsil dindarlığı nəzərdə tutur. Yoxsa sosial həyatı vardır, bir də guya dini yaşayır; belə şey olmaz. Sosial həyat deyə bir şey ola bilərmi? Din hər yerə hakimdir. Möminin hər şeyinə hakimdir. Sosial həyat nə deməkdir? Bebek məhəlləsinə gəzməyə gedərsən, Allah rizası ona hakimdir.
Allahı sevmək həm zövqlü, həm bərəkətli, həm də qəlbə rahatlıq, hüzur verən bir şeydir. Eləcə də tezliklə bərəkət gəldiyi görülər. İnsanın həyatındakı nizam, intizamdan özünü göstərər.
Allah dünyada milyonlarla, milyardlarla, trilyonlarla möcüzə yaradır, saymaqla bitməz. Allah nemətin təqdir olunmasını istəyir, sənətinin görülməsini, sənətinin ayrı-ayrılıqda təqdir edilməsini istəyir. Allah: "Qruplara ayırıb saysanız belə, yenə də sayıb bitirə bilməzsiniz nemətləri" deyir.
Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in iman gücü səhabələri həyəcanlandırmışdır. İmanlı insanın başqalarının arasında olması böyük şeydir. Bunun üçün şeyxləri sevərlər, təriqət şeyxlərini. İmanları güclü olduğu üçün, ən azından ətrafındakı insanlar bu cür gördükləri üçün.
Ölüm, müsəlman üçün elə də çətin şey deyil. Qəfildən yuxudan oyanma kimi olur. Allah "asanlıqla" deyir, Allah, tam asanlıq mənasında söyləyər, yarım asanlıq mənasında söyləməz. Məsələn, insanın canı bir qədər ağrıyırsa, bir qədər çətinlik çəkirsə buna asanlıq deyilməz. Heç bir çətinliyin olmamasına asanlıq deyilər.
Allah gözəl bir imtahanla imtahan edir. Əslində, eyni zamanda gözəl təhsil də verir. Sonunda yetkin, nəzakətli, cənnət əxlaqına uyğun bir xarakter meydana gəlir.
İnsan gözündə böyütdüyü təqdirdə, səbir etməkdə çox çətinlik çəkər. O zaman dözməli olar. Dözmək ayrı, səbir ayrı şeydir. Səbir zövqlə, asanlıqla edilən ibadətdir.
Bir hadisə olur, səbir edirik. Amma səbrimizi yavaş-yavaş daha da gücləndiririk, daha da artırırıq. Bu nədir? Təhsildir. Nə üçün verilən təhsildir? Cənnət üçün verilən təhsildir. Allah bir sıra möminləri seçir, onlara burada təhsil verir. Birbaşa gedildiyi təqdirdə hz. Adəm (ə.s)-ın qarşılaşdığı ilk vəziyyət meydana gəlir. Alınmır yəni. Təhsil verildikdə ağıl yerinə gəlir. Şəxsiyyət yerinə gəlir, nemətin qiyməti bilinir.
Allah çox əhatəli şəkildə imtahan edir. Ancaq imtahan olmur. Ciddi bir imtahan var, ciddi bir təhsil var. Sırf imtahan deyil, sadəcə adı imtahandır, əslində təhsildir.
Qurandakı hikmətlər əhəmiyyətlidir. Onları görməyə çalışmalısan. Yoxsa istəsən 10 dəqiqədə çoxlu ayə oxuya bilərsən. Sürətlə oxuya bilərsən. Amma Quran, aramla və düşünülərək, mənaları açılaraq, hikməti getdikcə aydınlaşaraq oxunulmalı olan Kitabdır.
Küfr əhli heç nə edə bilmir. Məsələn, PKK nəsə etmək istəyir, Allah bəlasını verir. Hitler nəsə etməyə çalışdı, Allah bəlasını verdi. Mussolini nəsə etməyə çalışdı, Allah bəlasını verdi. Stalin, Lenin nəsə etmək istədilər, Allah bəlalarını verdi. Allah: “Hamısına bəla verərəm, müvəffəqiyyət qazana bilməzlər” deyir.
Küfr əhlini bəyənir, gözündə böyüdür, oradan bir şey çıxacağını zənn edir. Halbuki küfr əhlinin içinə daxil olduqca bərəkətsizlik, bəla, çirkinliklə qarşılaşır. Başqa bir şey tapa bilmir. Bataqlığın içindən nə çıxar? Yenə bataqlıq çıxar. Başqa bir şey çıxmaz.
Təkəbbür hissi insanı özündən razı, ədəbsiz biri edir və ən pisi də həmin insan aciz mövqeyə düşəcək şəkildə ağılsız olur. Məsələn, axmaqcasına bir-birinin ardınca yalanlar söyləyir. Ən axmaq insanın belə danışmayacağı məntiqsiz şeylər danışır. Ruhunda inanılmaz qarışıqlıq olur, böyük bir qarışıqlıq olur. Küfr əhlinə çox meylli olur.
Allah ayədə hz. Musa (ə.s) barədə: "Onu mühüm sınaqlardan keçirtdik" (Taha surəsi, 40) deyir. İmtahandan keçirtdik. Ondan sonra ulul əzm peyğəmbər olur. Normal hadisələr yaşasaydı, o zaman hər hansı bir insan olardı. Amma qeyri-adi imtahan edildiyi üçün inanılmaz bir insan olur.